Tổng Quan Về Java

Nào chúng ta hãy bắt đầu làm quen với chương trình học này thông qua việc tìm hiểu sơ lược về ngôn ngữ Java của bài hôm nay.

Dạo Qua Một Chút Lịch Sử Của Java

Java được tạo ra bởi James Gosling và cộng sự của ông ở Sun Microsystem vào năm 1991 (sau này Oracle mua lại Sun Microsystem vào năm 2010). Ban đầu ngôn ngữ này có tên là Oak (Cây sồi – Do bên ngoài công ty lúc bấy giờ có trồng nhiều cây này – Các tài liệu khác nói vậy, mình chỉ copy thôi). Oak chính thức được đổi tên thành Java vào năm 1995 (chắc do mấy cây sồi bị đốn sạch – Mình đùa đấy!!).

Các Đặc Điểm Chính Của Java

Java là một Ngôn Ngữ Lập Trình Hướng Đối Tượng (OOP). Do đó khi lập trình với ngôn ngữ này bạn sẽ phải làm việc với các lớp (Class). Cú pháp của Java được vay mượn nhiều từ C/C++ nhưng lại có đặc tính hướng đối tượng đơn giản hơn và ít tính năng xử lý cấp thấp hơn, nên việc tiếp cận Java sẽ dễ dàng hơn C/C++. Nếu bạn nào đã có nền tảng về C/C++ thì chắc chắn sẽ dễ dàng đón nhận và tiếp cận Java hơn.

Khẩu hiệu nổi tiếng của Java chắc bạn cũng biết (hoặc hôm nay sẽ biết), đó là Viết một lần, Chạy mọi nơi. Viết ở đây là viết code, còn chạy nghĩa là thực thi ứng dụng. Điều này có nghĩa là, phần mềm được viết bằng ngôn ngữ Java có thể chạy được trên mọi nền tảng (platform) khác nhau. Để làm được điều này thì Java đưa ra khái niệm Máy ảo Java, hay JVM (Java Virtual Machine). Khi bạn biên dịch một chương trình, thay vì mã nguồn sẽ được dịch trực tiếp ra mã máy như nhiều ngôn ngữ khác, thì với Java, mã nguồn đó sẽ được dịch thành mã có tên là bytecode trước. Bytecode này sau đó sẽ được bạn phân phối đến các thiết bị khác nhau, chính JVM được cài sẵn ở các thiết bị đó sẽ dịch tiếp bytecode này thành mã máy giúp bạn. Có thể mô tả quá trình biên dịch này bằng sơ đồ sau.

Tại Sao Bạn Phải Chọn Java?

Tiếp theo đây chúng ta sẽ cùng điểm qua các điểm mạnh của Java để bạn có thể hiểu rõ hơn về ngôn ngữ này.

Cú Pháp (Syntax) Đơn Giản

Như mình đã nói ở trên đây, do Java được kế thừa từ C/C++, nên sẽ vẫn giữ được sự đơn giản ở cú pháp so với những gì C/C++ đã đạt được.

Mặt khác Java còn giảm bớt các khái niệm “đau đầu” mà C/C++ đang có, làm cho ngôn ngữ này trở nên đơn giản và dễ sử dụng hơn nữa. Có thể kể đến một vài sự giảm bớt này như là: bỏ đi các câu lệnh Goto, không còn khái niệm Nạp Chồng Toán Tử (Overload Operator), bỏ đi khái niệm Con Trỏ (Pointer), bỏ file Header, bỏ luôn Union, Struct,…

Hoàn Toàn Hướng Đối Tượng (OOP)

Cũng có nhiều ý kiến xoay quanh hai chữ “hoàn toàn” này. Thực tế thì chỉ có các kiểu dữ liệu nguyên thủy của Java như int, long, float,… thì không hướng đối tượng. Ngoài các kiểu dữ liệu nguyên thủy đó ra thì khi tiếp xúc với Java, bạn luôn luôn phải suy nghĩ và làm việc theo hướng đối tượng. Vậy hướng đối tượng là gì? Bạn sẽ hiểu rõ thôi vì chúng ta sẽ bắt đầu nói đến hướng đối tượng từ bài học số 15.

Độc Lập Với Nền Tảng Hệ Điều Hành Và Phần Cứng

Như đã nói ở trên, khẩu hiệu của Java là Viết một lần, Chạy mọi nơi. Điều này đã giúp cho ngôn ngữ Java được độc lập với nền tảng phần cứng. Khi lập trình với Java, bạn sẽ không phải suy nghĩ đến sự tương thích với kiến trúc của từng loại hệ điều hành hay phần cứng, chính JVM sẽ giúp các bạn lo điều này.

Là Một Ngôn Ngữ Mạnh Mẽ

Nói Java mạnh mẽ là bởi vì ngôn ngữ này hỗ trợ lập trình viên rất nhiều điều. Đầu tiên, như mình có nhắc đến ở trên, Java có thể chạy trên nhiều nền tảng. Java còn có Bộ Dọn Rác (Garbage Collection) giúp tự động dọn dẹp các đối tượng đã qua sử dụng để giải phóng bộ nhớ, mà với các ngôn ngữ khác, lập trình viên phải thực hiện việc giải phóng này một cách thủ công. Java còn hỗ trợ chạy đa nhiệm (Multithread) rất tốt. Và còn nhiều thứ khác chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu qua từng bài học cụ thể nhé.

Môi Trường Phát Triển Phầm Mềm Java

Cũng giống như mình đã định nghĩa bên các bài học Android: Môi trường Phát triển Phần mềm là một môi trường mà ở đó Nhà Phát Triển Phần Mềm có được những công cụ cần thiết nhất để viết ra một ứng dụng hoàn chỉnh. Vì bài học liên quan đến lập trình Java, do đó chúng ta sẽ tập trung vào tìm hiểu Môi trường Phát triển Phần mềm Java (Java Development Environment) sẽ bao gồm những gì.

Hệ Điều Hành (Operating System)

Dù cho bạn đang lập trình dựa trên hệ điều hành nào, Windows, Linux hay Mac, thì bạn đều có thể cài đặt được một Môi trường Phát triển Phần mềm cho Java.

Java Development Kit (JDK)

Bộ Công Cụ Phát Triển Cho Java (JDK), bộ công cụ này sẽ cung cấp cho bạn các công cụ cần thiết để biên dịch, thực thi, và có cả môi trường để ứng dụng Java của bạn có thể chạy lên nữa.

Công Cụ Biên Dịch

Công cụ Biên dịch mà mình muốn nói đến ở đây chính là một IDE (Integrated Development Environment). Hay nói cách khác là một công cụ để bạn có thể viết code Java lên đó, công cụ này có thể đủ mạnh để ngoài việc bạn có thể code được, nó còn giúp kiểm tra lỗi cú pháp khi code, giúp liên kết với JDK để tự động biên dịch và thực thi chương trình.

Không giống như bên bài học Android mình chỉ định các lập trình viên sử dụng Android Studio để biên dịch. Với Java các bạn có nhiều chọn lựa hơn, các bạn có thể sử dụng một trong các công cụ sau đây.

Netbeans

Netbeans là một IDE mã nguồn mở, mạnh mẽ, miễn phí. Tuy nhiên hiện tại mình thấy xung quanh dường như ít sử dụng công cụ này. Nhưng có nhiều bạn cũng liên hệ mình và nói rằng Netbeans vẫn tiếp tục được cập nhật phiên bản mới, chứ không lỗi thời gì cả. Không sao, nếu bạn thích tìm hiểu và trải nghiệm, thì cứ dùng Netbeans nhé. Còn như bài học của mình mình sẽ chỉ giới hạn vào việc nói đến cụ thể ở 2 công cụ tiếp theo dưới đây.

Eclipse

Eclipse cũng là một IDE mã nguồn mở, sự phổ biến của nó không kém gì Netbeans, thậm chí có thời gian Eclipse còn được sử dụng phổ biến hơn. Và tất nhiên công cụ này cũng miễn phí. Nhưng có thể nói rằng dù cho Eclipse một thời rất được cộng đồng Java sử dụng, thì với công cụ InteliJ mới mẻ mà mình sẽ nói đến ở mục dưới đây, có thể sẽ làm cho Eclipse dần bị lỗi thời không kém gì Netbeans.

InteliJ

Dù sinh sau đẻ muộn, nhưng InteliJ nhanh chóng chiếm cảm tình của cộng đồng lập trình Java nhờ vào sự mạnh mẽ và giao diện hiện đại của nó. Đặc biệt từ khi Android Studio chính thức được Google giới thiệu là công cụ lập trình ứng dụng Android chính thống, mà Android Studio lại được xây dựng từ InteliJ, nên IDE này bỗng dưng trở nên rất hot. InteliJ có hai phiên bản, có phí và miễn phí. Và dĩ nhiên chúng ta chỉ cần bản miễn phí thôi là dùng đủ tốt rồi nhé.

Ngoài 3 IDE phổ biến được nói ở trên, còn có nhiều công cụ khác hỗ trợ lập trình Java. Bạn có thể chọn cho mình một IDE, nhưng các bài học trong chương trình của mình sẽ thống nhất chọn InteliJ (Các phiên bản ban đầu của bài học thì mình chỉ dùng Eclipse thôi, nhưng từ khi chuyển sang InteliJ thì mình rất thích em nó, cho nên mình quyết định chỉnh sửa lại tất cả các bài học để chỉ hoạt động trên InteliJ. Nếu bạn có đang code trên Eclipse hay thậm chí Netbeans, bạn vẫn có thể tiếp tục theo dõi các bài viết trên InteliJ của mình mà không có bất kì trở ngại nào cả nhé).

Cài Đặt Các Công Cụ Phát Triển Cho Java

Và bài học hôm trước mình cũng đã nói rõ cho bạn biết rằng một môi trường lập trình cho Java sẽ phải cần đến những công cụ gì rồi đúng không nào. Vậy thì không cần phải nói nhiều, chúng ta hãy cùng bắt tay vào xây dựng từng công cụ đi thôi.

Cài Đặt JDK

Tương tự như phần hướng dẫn cài đặt JDK ở bên bài học Android, nếu bạn nào đã làm theo hướng dẫn đó rồi thì có thể bỏ qua phần này mà đến thẳng việc cài đặt InteliJ bên dưới, vì 2 phần hướng dẫn của 2 bài giống nhau.

Còn nếu chưa cài đặt JDK bao giờ thì bạn hãy vào trang của Oracle để download file cài đặt, bạn có thể vào bằng đường dẫn này đây (bạn cũng có thể search Google với từ khóa JDK Download). Sau khi mở link, bạn sẽ thấy danh sách các gói cài đặt như hình sau (hình ảnh có thể khác với máy của bạn ở thời điểm hiện tại do trang web này luôn được làm mới thường xuyên).

Bạn hãy chọn gói theo hệ điều hành mà bạn đang dùng rồi down về thôi. Sau khi download JDK về thì bạn tiến hành cài đặt nhé.

Thiết Lập PATH & JAVA_HOME cho Windows

Nếu bạn cài đặt JDK cho MacOS thì có thể bỏ qua mục này. Nhưng nếu bạn đang cài đặt JDK này trên nền Windows, bạn nên làm tiếp một bước tiếp theo này.

Nghe qua có vẻ xa lạ, nhưng nếu bạn nào đã từng quen thuộc với các dòng lệnh trên Command Line sẽ hiểu việc thiết lập Path & Java Home này là gì. Cơ bản thì việc thiết lập này sẽ giúp hệ điều hành Windows có thể thực thi được các dòng lệnh Java bên trong jdk/bin mà bạn mới cài đặt xong.

Do mình không dùng Windows nên các chỉ dẫn của mình có thể không rõ ràng, các bạn có thể dễ dàng tìm kiếm với từ khóa Path & Java Home Windows sẽ ra các chỉ dẫn rõ ràng hơn nhé. Hoặc bạn có thể để lại bình luận, hoặc chat với mình nếu gặp bất cứ vấn đề nào về việc thiết lập này nhé.

Cài Đặt InteliJ

Việc cài đặt InteliJ cũng vô cùng dễ dàng.

Trước hết bạn hãy vào đường dẫn này để download InteliJ về. Khi mở link lên bạn sẽ nhìn thấy trang download của InteliJ như sau (một lần nữa mình lưu ý là hình ảnh có thể khác với máy của bạn ở thời điểm hiện tại nhé).

Khi này bạn hãy nhấn vào nút Download.

Sau khi đã vào trang download, bạn sẽ được lựa chọn các gói download phù hợp với hệ điều hành của bạn.

Như hình trên bạn có thể thấy, ngoài lựa chọn theo hệ điều hành ra thì còn có thêm 2 phiên bản của InteliJ IDEA cho bạn chọn nữa, bao gồm Ultimate và Community. Như mình có nói ở bài học đầu tiên, chúng ta chỉ cần phiên bản Community miễn phí của InteliJ là đã có thể dùng để học được rồi. Vậy bạn hãy nhấn vào nút Download bên Community nhé.

Sau khi chờ đợi trong ít phút, gói cài đặt đã được down về. Bạn hãy tiến hành cài đặt.

Sau khi cài đặt xong, bạn hãy mở InteliJ lên để làm quen nào. Khi lần đầu tiên mở InteliJ lên bạn sẽ thấy một màn hình như thế này.

Làm Quen Với InteliJ & Tạo Mới Project

Chào mừng các bạn đến với bài học Java số 3, bài học về tạo mới project Java bằng InteliJ. Bài học này nằm trong chuỗi bài học lập trình ngôn ngữ Java của Yellow Code Books.

Với việc tìm hiểu về ngôn ngữ và cách thức cài đặt một môi trường lập trình Java từ hai bài trước. Hôm nay chúng ta cùng mở InteliJ lên để bắt đầu làm quen với IDE và với đoạn code Java đầu tiên của bạn.

Mình xin nhắc lại rằng, mình đang sửa chữa lại các bài viết của mình sao cho hoạt động dựa trên một IDE duy nhất là InteliJ, mặc dù có nhiều bài viết khác của mình vẫn đang viết dựa trên Eclipse (hoặc cả hai). Nên nếu bạn đọc sang các bài tiếp theo, rất có thể bạn sẽ nhìn thấy có sự tồn tại song song của cả hai IDE. Dù vậy mình nghĩ rằng nếu bạn đang quen với bất kỳ IDE nào, bạn vẫn tiếp tục đọc các bài viết của mình mà không bị bất kỳ cản trở nào nhé. Và nếu bạn muốn (mình nghĩ là nên vậy), bạn hãy xem lại các bài viết về Java từ đầu của mình để học cách sử dụng InteliJ thay cho Eclipse (nếu bạn đang dùng Eclipse), bạn sẽ thích InteliJ này sớm thôi.

Làm Quen Với InteliJ

Chúng ta bắt đầu thao tác gì đó với InteliJ để cùng quen thuộc với công cụ lập trình này nào.

Tạo Mới Project Bằng InteliJ

Chúng ta hãy thử tạo một project… ủa mà project là gì?

Một project nó như là một ứng dụng của chúng ta vậy. Thường người ta tạo ra project để phát triển ra một thành phẩm nào đó. Trong project sẽ chứa đựng các thành phần có liên quan với nhau, cùng kết hợp với nhau để cho ra một sản phẩm cuối cùng. Sản phẩm đó có thể là một ứng dụng, một thư viện, hay có thể là một bài học độc lập mà bạn muốn. Do đó trong khuôn khổ bài học và thực tập của các bạn, bạn có thể tổ chức sao cho mỗi project là một bài học riêng biệt, hoặc một project chung cho tất cả các bài học đều được. Project của bạn có thể chỉ chứa một lớp (bạn sẽ làm quen đến khái niệm lớp sớm thôi), hoặc vô số lớp tùy thích bạn nhé.

Quay lại việc tạo project trong InteliJ. Cơ bản thì bạn có hai cách sau.

Nếu mở IntelJ lên mà nhìn thấy màn hình Welcome như dưới đây thì bạn có thể nhấn vào New Project để tạo một project mới.

Còn nếu bạn đã đang mở một project nào đó mà muốn tạo một project mới khác thì có thể chọn theo menu File > New > Project… như hình dưới đây.

Dù chọn tạo mới project theo cách nào thì cửa sổ sau cũng sẽ xuất hiện sau đó.

Bạn hãy đảm bảo Java được chọn ở danh sách các ngôn ngữ hay platform bên trái ở màn hình trên, và để mặc định ở bên phải rồi nhấn Next.

Sau đó có xuất hiện màn hình nào nữa thì bạn cứ tiếp tục nhấn Next. Cho tới khi đến màn hình sau.

Màn hình trên là nơi chúng ta bắt đầu đặt tên cho project ở mục Project name, và đường dẫn chứa project đó trong máy ở mục Project location. Với Project name thì mình đặt là HelloWord. Còn Project location thì mình để như trên, bạn có thể chỉ định thư mục nào mà bạn muốn nhé.

Tại sao project này lại có tên HelloWorld bạn biết không? Vì đây là project Java đầu tiên của bạn tính từ đầu bài học tới giờ. Và sở dĩ project đầu tiên lại có tên như vậy vì nó thể hiện rằng đây là dấu ấn của bạn với một ngôn ngữ lập trình mới, mà với lập trình viên, dấu ấn đầu tiên đó được xem như một sự chào hỏi của bạn đến với thế giới. Nghe hoành tráng ha, thực ra thì mình cũng đùa một tí, câu chào hello world! luôn được các cuốn sách hay các trang web hướng dẫn lập trình sử dụng khi hướng dẫn mọi người ở bài học đầu tiên, nó mang ý nghĩa bắt đầu cho những điều hay ho phía trước. Và bài học của mình cũng không ngoại lệ, cũng hello world!. Bạn có quyền đặt bất kỳ cái tên nào ở bài hôm nay cũng được.

Sau khi chỉ định tên và nơi chứa project xong hết rồi thì bạn nhấn nút Finish. Lúc này màn hình chính của InteliJ sẽ hiện ra.

Tổng Quan InteliJ

Nếu bạn nào từng làm quen với lập trình Android thì sẽ thấy, InteliJ và Android Studio nó rất rất rất giống nhau (thực chất thì chúng là một). Tuy nhiên mình cũng sẽ liệt kê lại các thành phần chính của InteliJ như sau.

1. Toolbar( thanh công cụ): nơi đây bạn có được các nút điều khiển chính, chẳng hạn như các nút Mở project, Lưu project, Cắt/Dán dữ liệu,… Hoặc đặc thù hơn với lập trình có các nút Khởi chạy ứng dụng, Debug ứng dụng,…

2. Navigation bar (thanh điều hướng): giúp bạn theo dõi file nào đang được mở, đường dẫn file đó trong project của bạn như thế nào.

3. Editor window (cửa sổ soạn thảo): là nơi bạn code vào đây.

4. Tool window bar (các điều khiển cho các công cụ khác): các công cụ khác chính là các công cụ cho bạn can thiệp vào các công cụ quản lý của hệ thống. Chẳng hạn như Quản lý log, Quản lý quá trình debug, Quản lý kết quả tìm kiếm,  Xem cây thư mục của project,… Tuy nhiên dàn nút trên đây chỉ là cho phép bạn tắt mở các công cụ tương ứng mà thôi. Mỗi công cụ sẽ được mở ra ở dạng cửa sổ như mục số 5.

5. Tool windows: chính là các cửa sổ được điều khiển tắt mở từ thanh số 4 mà mình có nói đến trên đây.

6. Status bar: thanh trạng thái, hiển thị trạng thái của project và của chính InteliJ. Bạn sẽ thấy thông báo ứng dụng đang được thực thi, có thành công không, có lỗi gì không,…

Tạo Mới Một Lớp Bằng InteliJ

Bạn đã hiểu sơ sơ về project rồi ha. Giờ bạn cần phải hiểu thêm về khái niệm lớp, hay class.

Vậy thì lớp là gì? Như ở bài trước mình cũng có nói Java là một ngôn ngữ hướng đối tượng (OOP). Ngay khi làm việc với Java bạn buộc phải suy nghĩ và làm việc với các đối tượng dù bạn có là người mới vào hay không. Và lớp là một trong những khái niệm của hướng đối tượng. Bạn sẽ bắt đầu biết rõ về lớp từ bài học số 16.

Nhưng không phải cứ làm việc theo hướng đối tượng là phải biết về OOP, ở các bài đâu tiên này bạn cứ chấp nhận chuyện tạo mới một lớp. Bạn chỉ cần biết lớp là nơi mà chúng ta sẽ code vào đó, hệ thống sẽ tìm kiếm đến các lớp để mà biên dịch source code thành mã có thể thực thi được, mọi dòng code để bên ngoài lớp đều không hợp lệ và hệ thống sẽ báo lỗi ngay.

Trước khi tạo mới một lớp, bạn chắc rằng cửa sổ nhỏ bên trái InteliJ được mở, cửa sổ này có tên Project. Đó là nơi hiển thị tất cả các file và folder trong project HelloWorld của bạn theo kiểu cây thư mục, với project bạn vừa tạo xong, Project hiển thị như sau.

Để tạo lớp, nhấn chuột phải vào thư mục src bên trong cửa sổ Project và chọn New > Java Class.

Một hộp thoại nhỏ xuất hiện, bạn đặt tên cho class ở mục Name, như hình sau mình đặt tên cho class này là MyFirstClass. Bạn cũng đảm bảo vệt sáng ở dưới tên class đang tô sáng mục Class nhé (nhưng nếu bạn quên chú ý phần này cũng không sao, chúng ta hoàn toàn có thể chỉnh sửa code ở Editor sau này).

Sau khi enter ở bước trên đây, bạn sẽ thấy MyFirstClass.java xuất hiện ở khung Project bên trái, và nội dung của class này cũng được mở sẵn trong Editor như sau.

Một chút so sánh nếu như bạn đã từng làm việc với Eclipse.

Với InteliJ như bạn vừa thấy, code tạo ra không có tùy chọn tạo sẵn cho chúng ta phương thức main như với Eclipse. Không sao, cái đó chúng ta tự gõ vào sau.

Vậy phương thức là gì và phương thức main là gì? Mình nói sơ ở đây luôn nhé. Phương thức main là một phương thức mà hệ thống sẽ tìm đến đầu tiên nhất và bắt đầu thực thi các dòng code từ đây cho bạn. Nếu không có phương thức main thì hệ thống sẽ không biết ứng dụng của bạn bắt đầu từ đâu, và vì vậy không có dòng code nào được thực thi hết. Bạn sẽ biết rõ hơn về khái niệm phuơng thức cũng như được hiểu rõ về phương thức main và các phương thức khác ở các bài học sau này nữa.

Đến bước này thì bạn đã xong phần làm quen với InteliJ rồi. Chúng ta sẽ bắt đầu code từ mục tiếp theo sau đây.

Hello World!

Bây giờ là lúc bạn code dòng code Java đầu tiên. Với class MyFirstClass.java được mở như trên. Như đã nói, bạn cần khai báo một phương thức main để hệ thống biết mà thực thi các dòng code bên trong phương thức đó. Bạn hãy gõ từng chữ cho giống với đoạn code sau.

Mình có một góp ý ngay chỗ này, khi bạn code các đoạn code đầu tiên. Có thể có bạn sẽ lười bằng cách thay vì code thì bạn lại copy/paste code từ trang web này vào. Có thể lắm, có đúng là bạn không? Nếu đúng thì bạn nên bỏ các dòng code vừa paste đó đi nhé. Hãy code từ chính đôi tay của bạn.

Ở các bài học sau cũng vậy, khi gặp các dòng code hay các yêu cầu buộc bạn phải code, thì bạn cũng đừng nên copy, mà hãy đọc trước yêu cầu, rồi thử code trước.

Nhưng nếu bạn không biết code ra sao nữa thì có thể nhìn các dòng code mẫu và code lại. Sau đó bạn thử thực thi chương trình xem kết quả có đúng hay không. Nếu là do bạn tự code, và kết quả thực thi của bạn không đúng với mình, thì hoặc là bạn sai, hoặc mình sai, và bạn có thể để lại bình luận bên dưới bài học để nhắc nhở mình. Còn nếu kết quả thực thi của bạn và mình quá chuẩn, nhưng code có khác nhau, cũng đâu có sao, lập trình là một tư duy mở, và mỗi chúng ta có một cách thức suy luận khác nhau, miễn sao cùng đi đến một kết quả chung là được. Bạn đã hiểu sơ về cách thức học lập trình rồi đúng không nào.

Có một lưu ý hay là trong quá trình code, sau khi bạn gõ vài từ trong Editor của InteliJ thì IDE này sẽ gợi ý các dòng code hoàn chỉnh cho chúng ta. Khi đó bạn có thể nhấn enter (máy Mac là return) để chọn nhanh phương thức gợi ý đầu tiên nếu thấy nó phù hợp, hoặc dùng phím mũi tên để chọn các dòng code khác rồi enter.

Nếu gõ lệnh mà bạn thấy có xuất hiện icon hình bóng đèn màu đỏ, hoặc dòng code bạn gõ biến thành màu đỏ, hoặc dòng code bị gạch chân màu đỏ, hoặc bạn cứ thấy có gì đó đỏ đỏ, thì đó là do IDE cảnh báo rằng bạn đang code lỗi chỗ nào đó, có thể là do bạn code chưa xong, hay chưa kết thúc câu lệnh bằng “;”,… Bạn cứ bình tĩnh xem xét lại từng câu chữ, chấp nhận các gợi ý hoàn thành dòng code luôn là một lựa chọn khôn ngoan. Nhưng nếu có lỗi nào xảy ra mà bạn không biết cách khắc phục thì hãy để lại bình luận bên dưới bài này nhé, mình sẽ giúp bạn.

Sau khi tự tin code xong rồi, bạn không cần phải save lại khi làm việc với InteliJ nhé, IDE này sẽ tự động sao lưu code ngay khi bạn gõ xong, thật sự rất tuyệt. Bạn chỉ cần qua bước tiếp theo để thực thi chương trình thôi.

Thực Thi Chương Trình

Sau khi code xong cho project, nếu không còn lỗi nào nữa, chúng ta hoàn toàn có thể thực thi, hay chạy chương trình để xem thành quả mà chúng ta xây dựng nên.

Với InteliJ bạn có nhiều cách để thực thi một chương trình, nhưng ở bài học hôm nay, nhanh nhất là bạn có thể tìm nhấn vào icon hình tam giác bên trong Editor nơi chứa MyFirstClass.java luôn nhé (như hình dưới). Sau đó chọn Run ‘MyFirstClass.main()’. Lưu ý là nếu bạn không nhìn thấy icon hình tam giác đâu cả thì có thể là bạn đã gõ sai câu lệnh nào đó khiến IDE không biết rằng đó là phương thức main để có thể thực thi được, khi này bạn cần phải kiểm tra kỹ code của bạn nhé.

Rất nhanh, bạn sẽ thấy cửa sổ Console xuất hiện với nội dung Hello World! mà bạn vừa code lúc nãy, nhờ vào câu lệnh System.out.println() đã giúp in log ra console. Nếu thấy cửa sổ và nội dung như dưới đây thì bạn đã thực thi thành công chương trình.

Biến Và Hằng Trong Java

Với project HelloWorld mà bạn đã tạo ra ở bài trước. Hôm nay bạn hãy bắt đầu tìm hiểu về ngôn ngữ Java bằng việc tiếp cận hai khái niệm biến và hằng, bằng việc thực hành khai báo chúng ở mức cơ bản. Và để dễ tiếp cận nhất có thể, với mỗi đoạn code thực hành, mình cũng sẽ đưa ra các trường hợp ĐÚNG và SAI của code, để các bạn vừa hiểu nhanh mà cũng vừa hiểu chắc bài học. Mời các bạn bắt đầu bài học.

Biến – Variable

Việc đầu tiên tiếp cận với một ngôn ngữ lập trình, không riêng gì Java, bạn phải làm quen với khái niệm biến, các tài liệu khác có thể gọi là variable.

Khái Niệm Biến

Biến là các định nghĩa từ bạn, khi bạn định nghĩa ra một biến, hệ thống sẽ căn cứ vào biến này để tạo ra các vùng nhớ, để lưu giữ các giá trị trong ứng dụng giúp cho bạn.

Mỗi biến đều có một kiểu dữ liệu riêng, kiểu dữ liệu này sẽ được hệ thống biết và cấp phát một “độ lớn” cho nó. Độ lớn của biến sẽ cho biết khả năng lưu trữ giá trị của biến. Bạn sẽ được nắm rõ về độ lớn lưu trữ của mỗi loại biến ở bài học này. Ngoài ra thì mỗi biến còn phải được bạn đặt một cái tên giúp hệ thống có thể quản lý, truy xuất dữ liệu trong vùng nhớ của biến đó.

Khai Báo Biến

Như khái niệm trên đây, chắc bạn cũng đã nắm phần nào, việc khai báo một biến thực chất là việc bạn sẽ đặt tên cho biến, rồi đặt một kiểu dữ liệu cho biến, và có thể lưu trữ giá trị ban đầu vào cùng nhớ của biến nữa.

Để khai báo một biến trong Java, bạn hãy ghi nhớ cú pháp sau:

kiểu_dữ_liệu tên_biến;

hoặc

kiểu_dữ_liệu tên_biến = giá_trị;

Mình giải thích một chút về cú pháp trên.

• kiểu_dữ_liệu sẽ quyết định đến độ lớn của biến, các loại kiểu_dữ_liệu và các cách dùng sẽ được nói rõ hơn ở phần tiếp theo của bài học.
• tên_biến là… tên của biến :)), cách đặt tên cho biến sẽ được mình nói rõ hơn ở phần bên dưới luôn.
• Khi khai báo biến, bạn có thể “gán” cho biến một giá_trị ban đầu, việc gán giá trị này sẽ làm cho biến có được dữ liệu ban đầu ngay khi được tạo ra. Nếu một biến được tạo ra mà không có giá trị gì được gán, nó sẽ được gán giá trị mặc định, giá trị mặc định này sẽ tùy theo kiểu_dữ_liệu của biến mà chúng ta sẽ nói đến bên dưới.
• Cuối cùng, sau mỗi khai báo biến bạn nhớ có dấu “;” để báo cho hệ thống biết là kết thúc việc khai báo, nếu không có “;” hệ thống sẽ báo lỗi ngay.

Thực Hành Khai Báo Biến

Nào, giờ thì bạn hãy mở InteliJ lên.

Thông thường nếu trước đó bạn đang thao tác sẵn với project cũ, chính là project Welcome, thì khi bạn mở IDE này lên, project cũ sẽ hiển thị ra ngay cho bạn tiến hành code. Còn nếu như thấy màn hình Welcome như hình dưới đây, thì đơn giản, hãy nhấn chọn vào project HelloWorld ở danh sách các project bên trái để mở project này lên.

Với project HelloWorld đã được mở ra. Bạn hãy tìm và mở file MyFirstClass.java nếu như nó chưa được mở sẵn trong editor. Sau đó, bạn thử gõ thêm dưới dòng code mà bạn đã code từ bài trước các dòng khai báo biến như sau nhé. Chỉ là gõ cho quen thôi. Bạn sẽ có cơ hội được khai báo các biến ở các mục phía dưới.

Đặt Tên Cho Biến

Như ví dụ ở trên, các tên biến được đặt tên là salary, count, done hay earthPopilation. Việc đặt tên cho biến đơn giản đúng không nào, đặt như thế nào cũng được, miễn sao bạn đọc lên được (ngôn ngữ của con người), và bạn thấy nó dễ hiểu và đúng với công năng của biến đó là được rồi.

Tuy nhiên thì việc đặt tên cho biến cũng không hoàn toàn tự do, có một số “luật” đặt tên sau đây, nếu bạn mắc phải một trong các quy tắc đặt tên này thì hệ thống sẽ báo lỗi ngay đấy.

Quy Tắc 1

Ký tự bắt đầu của tên biến phải là chữ cái, hoặc dấu gạch dưới (_), hoặc ký tự đô la ($). Ví dụ cho việc đặt tên biến đúng như sau.

Còn đặt tên biến như sau sẽ bị lỗi. Vì các ký tự đầu tiên của chúng hoặc là một số, hoặc là một ký tự đặc biệt không được phép. Nếu không tin bạn cứ thử gõ vào IDE xem sao nhé.

Quy Tắc 2

Không được có khoảng trắng giữa các ký tự của biến. Ví dụ đặt tên biến như sau là sai.

Nếu bạn muốn tên biến trên được tách biệt rõ ràng từng chữ cho rõ nghĩa thì có thể đặt như sau.

Đến đây thì cho mình nói ngoài lề xíu: trong trường hợp biến có nhiều từ như ví dụ trên, việc bạn chọn muốn đặt theo kiểu nào trong 3 cách đúng như trên đều được, chúng đều là các cách đặt tên biến phổ biến ngày nay. Thậm chí một trong số cách đó còn có những cái tên thú vị.

Chẳng hạn biến thisIsCount được gọi là cách đặt tên theo camelCase (đặt kiểu con lạc đà), có lẽ là bởi hình dáng của nó. Với cách này thì chữ đầu tiên this được viết thường, nên trông thấp nhỏ như phần đầu lạc đà. Các chữ cái ở mỗi từ tiếp theo sẽ viết hoa IsCount, từng chữ viết hoa làm chúng nhô lên cao như những cái bứu trên lưng con lạc đà vậy.

Còn biến this_is_count được gọi là cách đặt tên theo snake_case (đặt kiểu con rắn), cũng bởi đặc điểm hình dáng của biến. Với cách đặt tên này thì các chữ cái đều viết thường hết (cũng có người viết hoa mỗi chữ cái đầu như với This_Is_Count, nhưng cách đặt này làm chúng ta tốn thời gian gõ tên biến hơn) và được nối với nhau bởi dấu gạch dưới. Việc đặt tên này làm cho biến bị kéo dài ra giống như con rắn vậy. Cách đặt này giúp chúng ta rất dễ đọc từng từ vì chúng cách biệt khá rõ ràng.

Với lập trình Java thì các bạn nên chọn ra cho mình một phong cách đặt tên biến rõ ràng, đừng nhập nhằng lúc thì camelCase lúc thì snake_case. Với mình thì mình khuyên bạn nên đặt tên biến theo kiểu camelCase (bạn sẽ thấy từ đây về sau mình sẽ dùng cách đặt tên này) vì đó là “lệ” đặt tên biến chung của các ngôn ngữ Pascal, Java, C# hay Visual Basic rồi.

Lưu ý là đặt kiểu nào cho biến cũng được nhưng nhớ đừng có chữ nào cũng viết hoa hết như ThisIsCount vì nó rất dễ nhầm lẫn với đặt tên cho class mà bạn sẽ học ở các bài sau, hay THIS_IS_COUNT vì nó lại nhầm với hằng số mà bạn cũng sắp được làm quen ở bài hôm nay nhé.

Quy Tắc 3

Không chứa ký tự đặc biệt bên trong tên biến như !@#%^&*. Ví dụ đặt tên biến như sau là sai.

Quy Tắc 4

Không được đặt tên biến trùng với keyword. Keyword là các từ khóa mà ngôn ngữ Java dành riêng cho một số mục đích của hệ thống. Các keyword của Java được liệt kê trong bảng sau.

Ví dụ đặt tên biến như sau là sai.

Tuy nhiên bạn có thể đặt tên biến có chứa keyword bên trong đó mà không bị bắt lỗi, như ví dụ sau.

Kiểu Dữ Liệu Của Biến

Như đã nói ở trên, mỗi biến đều phải có một kiểu_dữ_liệu kèm theo nó. Kiểu dữ liệu sẽ báo cho hệ thống biết biến đó có “độ lớn” bao nhiêu, độ lớn này sẽ cho biết khả năng lưu trữ giá trị của biến.

Việc chọn một kiểu dữ liệu cho biến là phụ thuộc ở bạn. Thông thường bạn nên dựa trên công năng của biến đó, chẳng hạn như biến thuộc kiểu ký tự hay kiểu số, với kiểu số thì lại là số nguyên hay số thực. Hoặc bạn có thể dựa trên khả năng lưu trữ giá trị của biến đó, như biến là số integer hay số long, số float hay số double.

Chúng ta hãy bắt đầu làm quen với 8 kiểu dữ liệu nguyên thủy của biến thông qua sơ đồ sau.

Gọi là kiểu dữ liệu nguyên thủy vì chúng là các kiểu dữ liệu cơ bản và được cung cấp sẵn của Java. Về mặt lưu trữ thì kiểu dữ liệu nguyên thủy lưu trữ dữ liệu trong chính bản thân nó, việc sử dụng kiểu này cũng rất đơn giản, và không dính líu gì đến hướng đối tượng cả. Ngược lại với kiểu dữ liệu nguyên thủy là kiểu dữ liệu hướng đối tượng sẽ được mình nói ở các bài sau khi bạn đã nắm được kiến thức căn bản của Java.

Nhìn nhiều vậy thôi chứ các kiểu dữ liệu nguyên thủy mà chúng ta cần quan tâm chính là các ô màu xanh lá cây, bao gồm các kiểu int, short, long, byte, float, double, char, và boolean. Các ô màu khác chỉ là gom nhóm các kiểu dữ liệu lại để chúng ta dễ nhớ và dễ sử dụng hơn thôi

Chúng ta cùng nhau đi vào từng loại kiểu dữ liệu để biết rõ hơn.

Kiểu Số Nguyên

Kiểu này dùng để lưu trữ và tính toán các số nguyên, bao gồm các số nguyên có giá trị âm, các số nguyên có giá trị dương và số 0. Sở dĩ có nhiều kiểu số nguyên như trên, là vì tùy vào độ lớn của biến mà bạn sẽ khai báo kiểu dữ liệu tương ứng, chúng ta cùng xem qua bảng giá trị của các kiểu dữ liệu số nguyên như sau.

Theo như bảng trên thì bạn thấy việc chọn lựa độ lớn cho kiểu là rất quan trọng, như với kiểu là byte, hệ thống sẽ chỉ cấp phát cho chúng ta vùng nhớ lưu trữ đúng 1 byte dữ liệu, với vùng nhớ này bạn chỉ được phép sử dụng độ lớn của biến từ -128 đến 127 mà thôi.

Ví dụ bạn khai báo biến như sau là hợp lệ.

Còn khai báo như sau sẽ vượt ra ngoài khả năng lưu trữ của biến và vì vậy bạn sẽ bị báo lỗi ngay.

Do đó khi sử dụng kiểu dữ liệu cho biến bạn phải cân nhắc đến độ lớn lưu trữ của chúng. Bạn không nên lúc nào cũng sử dụng kiểu dữ liệu long cho tất cả các trường hợp vì như vậy sẽ làm tiêu hao bộ nhớ của hệ thống khi chương trình được khởi chạy. Bạn nên biết giới hạn của biến để đưa ra kiểu dữ liệu phù hợp. Ví dụ nếu dùng biến để lưu trữ các tháng trong năm, thì kiểu byte là đủ. Hoặc dùng biến để lưu tiền lương của nhân viên theo VND, thì dùng kiểu int, hoặc thậm chí là kiểu long luôn vì biết đâu có người thu nhập đến hơn 2 tỷ VND mỗi tháng (eo ôi!).

Nếu không khai báo giá trị cho biến, thì biến kiểu số nguyên sẽ có giá trị mặc định là 0 (hoặc 0L đối với kiểu long).

Lưu ý nhỏ đối với giá trị mặc định của các kiểu dữ liệu.

Như trên mình có nói là, nếu không khai báo giá trị cho biến, thì biến kiểu số nguyên sẽ có giá trị mặc định là 0 (hoặc 0L đối với kiểu long). Ở các mục bên dưới, với từng loại kiểu dữ liệu khác nhau, mình cũng có nói từng loại giá trị mặc định tương ứng. Tuy nhiên nếu bạn nào đã từng biết chút Java và có thử nghiệm các kiểu giá trị mặc định như đoạn code sau.

public static void main(String[] args) {

int vacationDay;

System.out.println(vacationDay);

}

Bạn cứ nghĩ là nó sẽ in ra console giá trị 0 đúng không? Sai rồi, IDE sẽ báo lỗi như sau.

Theo như lỗi trên thì IDE bắt chúng ta phải khai báo giá trị cho biến trước khi dùng vào việc gì đó. Nếu bạn thử chọn gợi ý Initialize variable ‘vacationDay’ thì sẽ thấy biến vacationDay được tự sửa bằng cách gán giá trị ban đầu là 0.

int vacationDay = 0;

System.out.println(vacationDay);

Điều này có nghĩa là vacationDay không có giá trị mặc định ban đầu như mình có nói. Vậy bạn có thể nhớ nhanh ở mục này là, giá trị mặc định của một biến chỉ dùng cho trường hợp khi biến này đóng vai trò là thuộc tính của lớp mà bạn sẽ tìm hiểu sau. Còn với vai trò là biến cục bộ bên trong một phương thức như ví dụ trên, bạn vẫn phải khai báo tường minh một giá trị mặc định ban đầu cho biến.

Kiểu Số Thực

Kiểu này dùng để lưu trữ và tính toán các số thực, chính là các số có dấu chấm động. Cũng giống như kiểu số nguyên, kiểu số thực cũng được chia ra thành nhiều loại với nhiều độ lớn khác nhau tùy theo từng mục đích, như bảng sau.

Với sự thoải mái trong cấp phát bộ nhớ của kiểu số thực thì bạn không quá lo lắng đến việc phân biệt khi nào nên dùng kiểu float hay double. Ví dụ sau đây cho thấy trường hợp dùng kiểu số thực.

Sở dĩ với kiểu float ở trên phải để chữ f vào cuối khai báo float rating = 3.5f; là vì thỉnh thoảng chúng ta phải nhấn mạnh cho hệ thống biết rằng chúng ta đang xài kiểu float chứ không phải kiểu double, nếu bạn không để thêm f vào cuối giá trị thì hệ thống sẽ báo lỗi. Tương tự bạn cũng có thể khai báo double radious = 34.162d; nhưng vì hệ thống đã hiểu đây là số double rồi nên bạn không có chữ d trong trường hợp này cũng không sao.

Nếu không khai báo giá trị cho biến, thì biến kiểu số thực sẽ có giá trị mặc định là 0.0f đối với kiểu float và 0.0d đối với kiểu double.

Kiểu char

Kiểu char dùng để khai báo và chứa đựng một ký tự. Bạn có thể gán một ký tự cho kiểu này trong một cặp dấu nháy đơn như ‘a’ hay ‘B’ như ví dụ sau.

Bạn phải luôn nhớ là ký tự ‘a’ được khai báo ở trên phải nằm trong cặp nháy đơn chứ không phải nháy kép nhé. Nháy kép là dành cho chuỗi sẽ được nói đến ở bài học sau. Và nhớ là nếu không có nháy cũng sai. Ví dụ sau khai báo sai kiểu char.

Ngoài việc khai báo như trên, kiểu char còn được dùng theo mã Unicode. Mã Unicode bắt đầu bằng ‘\u0000’ và kết thúc bằng ‘\uffff’. Lưu ý là với cách dùng kiểu mã Unicode này, bạn vẫn phải dùng nháy đơn cho việc khai báo. Ký hiệu \u cho biết bạn đang dùng với mã Unicode chứ không phải ký tự bình thường. Với cách khai báo theo kiểu mã Unicode này, bạn có thể đưa vào chương trình một số ký tự đặc biệt, hãy thử thực hành code như sau và in ra log, bạn sẽ thấy hiệu quả của Unicode nhé.

Kết quả in ra console như sau.

Nếu không khai báo giá trị cho biến, thì biến kiểu char sẽ có giá trị mặc định là ‘\u0000’.

Kiểu boolean

Khác với C/C++, kiểu boolean trong ngôn ngữ Java chỉ được biểu diễn bởi hai giá trị là true và false mà thôi. Do vậy mà kiểu dữ liệu này chỉ được dùng trong việc kiểm tra các điều kiện logic, chứ không dùng trong tính toán, và bạn cũng không thể gán một kiểu số nguyên về kiểu boolean như trong C/C++ được.

Khai báo một kiểu boolean đúng như sau.

Việc khai báo một biến boolean như sau là sai.

Nếu không khai báo giá trị cho biến, thì biến kiểu boolean sẽ có giá trị mặc định là false.

Hằng – Const

Hằng Số, hay còn gọi là const, là viết tắt của từ constant. Hằng cũng tương tự như biến, nhưng đặc biệt ở chỗ nếu một biến được khai báo là hằng thì nó sẽ không được thay đổi giá trị trong suốt chương trình.

Vì các ví dụ trên đây chỉ giúp cho các bạn khai báo một biến mà không đá động gì đến việc thay đổi giá trị biến đó, nhưng thực ra một biến có thể bị thay đổi giá trị nhiều lần trong suốt quá trình thực thi của ứng dụng, bạn sẽ làm quen với việc thay đổi giá trị của biến ở các bài sau. Còn hằng thì không có sự thay đổi nào cả, nếu bạn cố tình thay đổi hay gán lại giá trị mới của hằng sau khi nó được khai báo, bạn sẽ nhận được thông báo lỗi.

Để khai báo một hằng số, bạn cũng khai báo giống như biến nhưng thêm final vào trước khai báo. Bạn sẽ được biết nhiều hơn đến hằng số qua bài học riêng về từ khóa final. Giờ thì bạn có thể xem ví dụ sau để hiểu sơ về hằng.

Bạn nên tập khai báo hằng bằng các ký tự viết hoa như ví dụ trên đây, điều đó giúp chúng ta dễ dàng phân biệt được đâu là biến và đâu là hằng sau này.

Toán Tử (Operator)

Nếu như ở bài trước các bạn đã làm quen với việc khai báo và sử dụng các biến và hằng trong Java. Thì đến bài hôm nay chúng ta cùng học cách vận dụng các biến và hằng này vào các logic tính toán trong chương trình, thông qua việc tìm hiểu về các toán tử.

Trước khi vào làm quen với các toán tử, mình muốn nói về khái niệm biểu thức cái đã.

Biểu Thức

Bạn nên biết là lập trình không khác gì làm toán cả, tất cả chúng ta, những Lập Trình Viên, chỉ đơn giản là đang vận dụng các phép toán mà chúng ta đã từng được học vào trong việc lập trình ra các ứng dụng mà thôi. Và để làm quen lại với kiến thức toán, chúng ta cùng quay về với khái niệm biểu thức. Trong toán học định nghĩa rằng biểu thức (expression) là sự kết hợp giữa các toán tử (operator) và các toán hạng (operand) theo đúng một trật tự nhất định. Trong đó mỗi toán hạng có thể là một hằng, một biến hoặc một biểu thức khác.

Mình xin minh họa một biểu thức như sau.

Qua đó * và + là các toán tử. 2, y và 5 là các toán hạng. Rõ hơn nữa thì 2 và 5 là các hằng, còn y là biến.

Cũng giống như trong toán học, bạn có thể dùng cặp dấu ngoặc đơn () để gom nhóm các biểu thức lại, và khi đó thì biểu thức trong dấu ngoặc đơn sẽ được ưu tiên thực hiện trước.

Ví dụ minh họa cho một biểu thức có dấu ngoặc đơn như sau.

2 * (y + 5)

Ngoài các toán tử * và + trên đây, trong lập trình còn nhiều các toán tử đặc thù khác nữa. Mời các bạn cùng nhau làm quen tiếp nào.

Toán Tử Số Học

Chúng ta hãy làm quen với toán tử đầu tiên trong lập trình đó chính là toán tử số học (arithmetic operator). Toán tử này thì hoàn toàn giống với toán học, đó là các phép toán cộng, trừ, nhân, chia. Cụ thể về các phép toán trong toán tử số học được mình liệt kê ở bảng sau.

Toán Tử Gán

Giờ chúng ta cùng ra khỏi toán học để đến biểu thức có vẻ giống lập trình hơn xíu. Trong lập trình, ngoài các toán tử cộng, trừ, nhân chia như trong toán học ra, chúng ta còn có nhiều toán tử đặc thù khác, một trong số đó là toán tử gán (assignment operator).

Trong Java, toán tử gán được thực hiện thông qua ký hiệu “=”. Quen lắm phải không nào, vì bài trước bạn đã thực hành khai báo một biến như sau 

 thì dấu “=” ở đây chính là một phép gán (chứ không phải so sánh bằng, việc so sánh sẽ được nói đến ở toán tử bên dưới). Phép gán được định nghĩa cụ thể thông qua cú pháp.

tên_biến = biểu_thức

Khi đó kết quả của một biểu_thức (có thể là một biểu thức gồm nhiều toán tử và toán hạng, cũng có thể chỉ là một con số như các ví dụ ở bài trước) sẽ được gán vào tên_biến. Hay hiểu cách khác, đó là tên_biến sẽ chứa đựng giá trị bằng với biểu_thức mang đến thông qua phép gán này.

Gán Cho Nhiều Biến Cùng Lúc

Trong trường hợp bạn có một giá trị giống nhau được gán cho nhiều biến khác nhau, thay vì như ví dụ dưới đây bạn phải gán giá trị đó cho từng biến một.

Thì bạn có thể thực hiện việc gán chỉ với một dòng như dưới đây. Đảm bảo đúng.

Hoặc bạn có thể viết ngắn gọn hơn, cách viết này gom các khai báo biến với cùng một kiểu dữ liệu vào cùng một dòng.

Nhưng lưu ý bạn không thể viết như vậy được:

.

Đầy Đủ Các Toán Tử Gán

Thực sự thì toán tử gán không chỉ có mỗi toán tử “=”. Trong Java có rất nhiều các toán tử gán nữa được mình liệt kê ở bảng dưới đây.

Để hiểu rõ hơn về các toán tử gán liệt kê trên đây mời bạn đến với bài thực hành sau.

Toán Tử Một Ngôi

Một toán tử đặc trưng của lập trình nữa, đó là toán tử một ngôi (unary operator). Với toán tử này, thì chỉ cần một toán tử kết hợp với một toán hạng thôi là đã có thể cho ra kết quả. Các bạn hãy nhìn vào bảng sau.

Toán Tử Quan Hệ

Nghe đến quan hệ sao nó… thôi bỏ qua. Nhìn vào nghĩa tiếng Anh thì toán tử quan hệ chính là relational operator, có thể hiểu như là các phép toán thể hiện các mối liên hệ. Chúng sẽ giúp so sánh các biểu thức với nhau để cho ra kết quả là một giá trị boolean, tức là cho ra một trong hai giá trị hay false. Bạn hãy nhìn vào bảng để xem các toán tử quan hệ sau.

Chú ý rằng kết quả của toán tử này luôn trả về một giá trị boolean nhé.

Toán Tử Điều Kiện

Các toán tử điều kiện sẽ so sánh các biểu thức mang giá trị true và false với nhau. Toán tử này còn được gọi là toán tử logic (logical operator). Bạn cứ tưởng tượng toán tử này sẽ hoạt động theo kiểu câu nói “nếu trời không mưa và tôi có tiền thì tôi sẽ đi chơi hôm nay”. Trong đó “trời không mưa” mang một giá trị boolean, và “tôi có tiền” cũng là một giá trị boolean, hai giá trị này được so sánh bởi toán tử “và”. Vậy nếu “trời không mưa” và “tôi có tiền” đều mang giá trị true thì kết quả so sánh sẽ là true, tức “tôi sẽ đi chơi hôm nay” là true, tức là tôi sẽ đi chơi. Ngược lại nếu một trong hai vế đầu là false thì kết quả sẽ là false, tức tôi sẽ không đi chơi. Các toán tử điều kiện được nêu trong bảng sau.

Sau đây là bảng chân trị, tức các kết quả so sánh điều kiện của các toán tử && và || như sau.

Toán Tử Bitwise

Toán tử bitwise là toán tử giúp chúng ta tương tác trực tiếp trên các bit (dạng nhị phân) của các toán hạng. Để hiểu rõ cách tổ chức và cách làm việc với các giá trị nhị phân thì dài dòng lắm, có thể mình sẽ nói rõ hơn ở các bài khác. Nhưng bạn có thể hiểu bản chất của tất cả dữ liệu mà máy tính có thể hiểu và làm việc chính là các dữ liệu dạng nhị phân được biểu diễn chỉ bởi hai giá trị là 0 và 1. Mỗi một giá trị 0 hay 1 như vậy là một bit, bạn đã hiểu tại sao lại có tên bitwise rồi đó. Nhờ vào việc đây là ngôn ngữ “mẹ đẻ” của máy tính, nên nếu bạn dùng chính cách thức nhị phân này để “trò chuyện” với máy, sẽ nhanh chóng hơn rất nhiều so với các cách tương tác với các dạng số khác.

Bảng sau là các toán tử bitwise.

Bạn nên nhớ AND ở toán tử bitwise chỉ có một dấu &, còn AND ở toán tử điều kiện có hai dấu &&. Và một điều khác nhau nữa là && chỉ so sánh các biểu thức boolean với nhau, còn & so sánh dựa trên các bit, vì vậy mà & có thể làm việc với hầu như mọi kiểu dữ liệu nguyên thủy trong Java (trừ kiểu số thực). Tương tự cho khác nhau giữa || và |.

Trước khi đi vào bài thực hành toán tử bitwise, bạn hãy xem qua bảng chân trị cho bitwise như sau.

Ép Kiểu & Comment Source Code

Bài hôm nay chúng ta sẽ nói về 2 vấn đề “nhỏ”, đó là ép kiểu và comment source code. Bạn cũng nên biết nhỏ ở đây là nhỏ về tổng số chữ viết, chứ thực ra hai vấn đề hôm nay đều rất quan trọng cho các bài học kế tiếp đấy nhé. Với kiến thức về ép kiểu, chúng là kiến thức nền để bạn hiểu rõ cách sử dụng các kiểu dữ liệu khác nhau trong các ứng dụng của bạn. Còn comment source code sẽ trở thành phong cách viết code sao cho có đầy đủ chú thích dễ hiểu cho chính bạn và những người khác đọc source code của bạn sau này.

Nào để hiểu nó là gì, mời bạn đến với bài học.

Khái Niệm Ép Kiểu

Trước khi đi sâu vào tìm hiểu về ép kiểu, mình cũng xin nhắc lại một chút, là chúng ta đã từng làm quen với việc khai báo một biến (hoặc hằng), khi đó bạn cần chỉ định một kiểu dữ liệu cho biến hoặc hằng đó trước khi sử dụng. Việc khai báo một kiểu dữ liệu ban đầu như vậy mang tính tĩnh. Có nghĩa là nếu bạn định nghĩa biến đó là kiểu int, nó sẽ mãi là kiểu int, nếu bạn định nghĩa nó là kiểu float, nó sẽ mãi là kiểu float. Có bao giờ bạn thắc mắc nếu đem hai biến có kiểu dữ liệu khác nhau này vào tính toán với nhau, liệu nó sẽ tạo ra một biến kiểu gì? Và liệu chúng ta có thể thay đổi kiểu dữ liệu của một biến, hay một giá trị đã được khai báo hay không?

Câu hỏi trên cũng chính là nội dung của bài ép kiểu hôm nay. Cụ thể có thể mô tả ép kiểu như sau, ép kiểu là hình thức chuyển đổi kiểu dữ liệu của một biến sang một biến mới có kiểu dữ liệu khác. Vậy việc ép kiểu này không làm thay đổi kiểu dữ liệu của biến cũ, nó chỉ giúp bạn tạo ra một biến mới với kiểu dữ liệu mới, và mang dữ liệu từ biến cũ sang biến mới này. Khái niệm là vậy, còn mục đích là gì các bạn hãy đọc tiếp bài học hôm nay nhé.

Nên nhớ là vì các bạn chỉ mới làm quen với kiểu dữ liệu nguyên thủy, nên ép kiểu hôm nay cũng chỉ nói đến ép kiểu dữ liệu nguyên thủy mà thôi.

Phân Loại Ép Kiểu

Nếu phân loại ép kiểu dựa vào khả năng lưu trữ của biến, thì chúng ta có hai loại ép kiểu sau.

• Nới rộng (widening) khả năng lưu trữ. Việc ép kiểu này sẽ làm chuyển đổi dữ liệu từ kiểu dữ liệu có kích thước nhỏ hơn sang kiểu dữ liệu có kích thước lớn hơn. Điều này không làm mất đi giá trị của dữ liệu sau khi thực hiện việc ép kiểu. Ví dụ ban đầu bạn có một biến kiểu int, có giá trị là 6, bạn ép dữ liệu từ kiểu int sang float, rồi gán vào biến mới float, thì biến mới float sẽ mang giá trị 6.0f. Việc ép kiểu theo dạng này thông thường người ta cứ để cho hệ thống thực hiện một cách ngầm định.
• Thu hẹp (narrowing) khả năng lưu trữ. Việc ép kiểu này sẽ làm chuyển đổi dữ liệu từ kiểu dữ liệu có kích thướng lớn hơn sang kiểu dữ liệu có kích thước nhỏ hơn. Điều này có thể làm mất đi giá trị của dữ liệu. Ví dụ bạn ban đầu bạn có một biến kiểu float, có giá trị là 6.5, bạn ép dữ liệu từ kiểu float sang int, rồi gán vào biến mới int, thì biến mới int sẽ mang giá trị 6. Việc ép kiểu này không thể để cho hệ thống thực hiện một cách ngầm định được, lúc này hệ thống sẽ báo lỗi, bạn phải thực hiện ép kiểu tường minh cho nó.

Kiểu phân loại thứ hai được chia làm hai dạng, đó là ngầm định và tường minh như mình có nhắc đến trên đây. Việc chia thành hai dạng này mang tính đặt tên để gọi đến, với lại để cho bạn nắm được cách gọi phòng khi bạn đọc tài liệu đâu đó có dùng đến các từ này, bản chất của nó vẫn tương ứng với phân biệt theo khả năng lưu trữ trên kia.

• Ép kiểu ngầm định. Việc ép kiểu này có thể diễn ra một cách tự động bởi hệ thống, khi hệ thống phát hiện thấy cần phải thực hiện việc ép kiểu, nó sẽ tự thực hiện. Như mình có nhắc đến ở ngay trên đây, ép kiểu ngầm định chính là nới rộng khả năng lưu trữ, kiểu nới rộng này sẽ không làm mất đi giá trị của dữ liệu. Khi bắt đầu thực hiện ép kiểu, hệ thống sẽ kiểm tra các nguyên tắc sau, nếu thỏa sẽ ép.
  • byte có thể ép kiểu sang short, int, long, float, double.
  • short có thể ép kiểu sang int, long, float, double.
  • int có thể ép kiểu sang long, float, double.
  • long có thể ép kiểu sang float, double.
  • float có thể ép kiểu sang double.
• Ép kiểu tường minh. Khi không thỏa điều kiện để có thể tự động ép kiểu, thì hệ thống sẽ báo lỗi. Việc còn lại là bạn phải chỉ định ép kiểu một cách tường minh. Vì cách ép kiểu này có thể làm mất đi giá trị của dữ liệu, cho nên rất cần bạn đưa ra quyết định, chứ hệ thống không dám tự quyết. Bạn sẽ chỉ định như sau khi muốn thực hiện việc ép kiểu tường minh này.

(kiểu_dữ_liệu_cần_ép) tên_biến;

Bài Thực Hành Số 1

Bài thực hành này sẽ giúp bạn làm quen với dạng ép kiểu ngầm định. Với cách ép kiểu này bạn chú ý là chúng ta không cần làm gì cả, cứ code đi rồi hệ thống sẽ tự thực hiện việc ép kiểu thôi. Bạn hãy nhìn code sau.

public class MyFirstClass {

public static void main(String[] args) {

byte b = 50;

short s = b;

int i = s;

long l = i;

float f = l;

double d = f;

 

System.out.println("This is a byte: " + b);

System.out.println("This is a short: " + s);

System.out.println("This is a int: " + i);

System.out.println("This is a long: " + l);

System.out.println("This is a float: " + f);

System.out.println("This is a double: " + d);

System.out.println("What type is it? " + (i + f));

}

}

Bạn thấy với b ban đầu được khai báo là kiểu byte với giá trị 50. Sau phép gán cho biến s (giá trị là short) thì giá trị 50 trong biểu thức này được chuyển tự động thành kiểu giữ liệu short cao hơn và gán vào biến s. Tương tự cho các phép gán vào i, l, f, d.

Dòng cuối cùng in ra “What type is it?” cho thấy một dạng ép kiểu ngầm định khác của hệ thống. Khi này bạn không khái báo trước một kiểu dữ liệu nào cả mà dùng hai biến có các kiểu int và float vào biểu thức. Bạn thấy hệ thống sẽ tự ép kiểu dữ liệu nhỏ hơn về kiểu lớn hơn, cụ thể lúc này là ép int về float và thực hiện phép cộng với hai số float. Kết quả chúng ta có một kiểu float in ra màn hình.

Bạn hãy so sánh kết quả in ra như hình sau.

Nhưng nếu bạn thử trắc nghiệm bằng cách kêu hệ thống ép một kiểu dữ liệu lớn hơn về kiểu nhỏ hơn xem. Hệ thống sẽ báo lỗi ngay. Và vì vậy bạn cần phải can thiệp mục kế tiếp dưới đây.

int i = 50;

short s = i;

Bài Thực Hành Số 2

Quay lại ví dụ báo lỗi trên đây, hệ thống đã từ chối tự động ép kiểu ngầm định, vậy nếu vẫn có nhu cầu muốn ép kiểu thì bạn hãy ép kiểu tường minh cho nó, lúc này bạn cần dùng đến cấu trúc ép kiểu tường minh mà mình có đưa ra ở trên kia, như vầy.

public class MyFirstClass {

public static void main(String[] args) {

int i = 50;

short s = (short) i;

 

System.out.println("This is a short: " + s);

}

}

Bạn hãy nhìn vào dòng 

short s = (short) i;

, dòng này sẽ ép kiểu giá trị của i về short và gán cho biến s. Việc bạn chỉ định ép kiểu với (short) nhìn vào là biết ý đồ ngay, vì vậy mới có cái tên là tường minh.

Bạn hãy xem một ví dụ nữa thực tế hơn, có một số trường hợp bạn muốn bỏ dấu thập phân của một kiểu số thực, cách nhanh nhất để làm điều này là ép kiểu số thực này về một kiểu số nguyên. Cách ép kiểu này thực chất là làm mất giá trị của biến một cách… cố tình.

public class MyFirstClass {

public static void main(String[] args) {

double d = 7.5;

int i = (int) d;

 

System.out.println("This is a int: " + i);

System.out.println("This is a double: " + d);

}

}

Kết quả của việc ép kiểu này được in ra như sau, bạn chú ý dòng in ra kiểu int nhé, mất tiêu phần thập phân rồi.

Comment Source Code

Vì kiến thức về ép kiểu ngắn quá, nên mình nói luôn về comment source code ở bài này. Hai kiến thức này không ăn nhập gì với nhau hết, nhưng nó sẽ giúp bổ trợ tốt cho bạn trong quá trình code đấy.

Sở dĩ mình dùng từ comment chứ không dịch sang tiếng Việt là vì để tránh hiểu lầm thôi, vì đa số các bạn đều biết comment nghĩa là “bình luận”, nhưng thực ra mục đích của comment trong việc code lại chính là “ghi chú” hay “chú thích”. Nó giúp bạn giải nghĩa cho một số dòng code, bạn có thể comment thoải mái ở bất kỳ đâu trong source code, trình biên dịch sẽ bỏ qua các comment này khi build, do đó sẽ không có lỗi xảy ra với chúng.

Cách Thức Comment

Bạn có 3 cách comment như sau.

• // text
  . Khi trình biên dịch gặp ký hiệu //, nó sẽ bỏ qua tất cả các ký tự từ // đến ký tự cuối cùng của dòng đó. Như vậy với mỗi // sẽ giúp bạn comment được 1 dòng.
• /* text */
  . Khi trình biên dịch gặp ký hiệu /*, nó sẽ bỏ qua tất cả các ký tự từ /* đến hết */. Cách comment này có thể giúp bạn comment được nhiều dòng cùng lúc.
• /** document */
  . Tương tự như trên nhưng bạn chú ý có hai dấu * khi bắt đầu. Cách comment này giúp trích xuất ra các tài liệu hướng dẫn. Người ta gọi là document. Cách comment này mình đã nói rõ hơn ở bài viết này.

Nhập/Xuất Trên Console

Thực ra bài hôm nay mình sẽ nói hơi xa hơn kiến thức của các bạn đã làm quen từ các bài học trước, kiến thức hôm nay có liên quan nhiều đến OOP (hướng đối tượng) mà bạn sẽ học ở các bài sau.

Ồ đừng vội nản nhé. Bạn có thể xem bài hôm nay sẽ hướng dẫn bạn sử dụng một “công cụ” để các bạn tiến hành nhập/xuất thông qua Console. Công cụ này giúp cho các bạn sau khi nhập dữ liệu vào từ bàn phím, nó sẽ lấy dữ liệu được nhập này rồi sau đó chuyển vào chương trình của bạn, để chương trình xử lý, rồi xuất ra kết quả thông qua màn hình Console.

Sau bài học hôm nay thì các bạn có thể test thoải mái các dòng code, để hỗ trợ tốt vào quá trình học Java của bạn. Nhưng trước hết, chúng ta hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về khái niệm nãy nhờ được nhắc đi nhắc lại này.

Khái Niệm Console

Đầu tiên bạn có thể hiểu Console chúng như là một bảng điều khiển chuyên dụng. Như các Game Console chính là các thiết bị chuyên cho việc điều khiển game. Hay các trang web quản lý như quản lý nhân viên cũng có thể coi là các Console chuyên dụng cho việc quản lý.

Trong ngôn ngữ lập trình, Console được biết đến như là một cách điều khiển ứng dụng đơn thuần nhất thông qua các dòng text (dòng lệnh), nó được phân biệt với điều khiển bằng UI.

À sẵn tiện mình muốn nói rõ luôn, đó là tất cả các bài học trong chương trình học Java của chúng ta sẽ dựa trên việc điều khiển bằng Console, do đó nó sẽ khác với các ứng dụng Java có giao diện cụ thể bạn nhé. Các bài học chủ yếu mang đến cho bạn kiến thức làm thế nào sử dụng ngôn ngữ Java (để có thể lập trình ứng dụng Android), hơn là lập trình ứng dụng Java nên sẽ không có giao diện hoành tráng. Bạn nên nhớ điều này.

Và Console trong chương trình học của chúng ta là hình minh họa dưới đây, ở các bài làm quen sơ sơ trước, khi bạn thực thi chương trình thì cũng đã biết tới cửa sổ Console này rồi đúng không nào.

Nhập Trên Consolse

Chúng ta đang nói đến các cách thức để bạn nhập dữ liệu từ Console. Để bắt đầu, bạn hãy mở InteliJ lên. Bạn hãy mở lại project HelloWord mà chúng ta đã tạo ra từ bài hôm trước.

Đầu tiên mình muốn bạn thử khai báo một đối tượng Scanner như code bên dưới. Bạn code đi rồi mình sẽ nói rõ hơn lý do tại sao phải code như vậy ở bên dưới dòng code này.

Các khái niệm lớp (class) hay đối tượng gì gì đó thì bạn sẽ được làm quen sau này, nó thuộc về kiến thức OOP như mình có nói đến ở đầu bài học. Nhưng bạn có thể hiểu trước là đối tượng cũng giống như biến vậy, bạn có thể khai báo nó với cái tên tùy ý (theo quy tắc đặt tên của biến). Như ở trên chúng ta khai báo một đối tượng của Scanner mang tên là scanner. Chỉ khác biến ở chỗ là đối tượng của lớp phải được khởi tạo bằng từ khóa new như trên. Khi đó tổng thể code của bạn như sau.

Lan Man Về Cách Thức Bạn Code

Mục này cho phép mình nói lan man về kinh nghiệm code một tí xíu. Đó là nhiều bạn sau khi gõ xong dòng code trên đây, có thể sẽ có báo lỗi từ InteliJ như hình sau.

Sở dĩ có báo lỗi là vì hệ thống đang không biết lớp Scanner là gì :)). Đó là bởi vì trước đây bạn chỉ sử dụng các biến nguyên thủy, hoặc các lớp nằm trong package java.lang. Với việc sử dụng này thì chúng ta không cần phải quan tâm, sẽ chẳng có lỗi nào như bạn đã từng thực hành với các bài học trước. Chà vậy chúng ta cần quan tâm gì? Thực ra trong Java, mỗi khi bạn code, bạn phải chỉ định nguồn gốc của các lớp bạn sẽ dùng, thông qua từ khóa import. Các dòng import được khai báo ở đầu mỗi file. Mỗi dòng import như vậy bao gồm từ khóa import, theo sau nó là package có chứa lớp cần dùng (bạn có thể xem thêm kiến thức về package ở đây).

Theo đó, ở ví dụ trên chúng ta cần đến lớp Scanner. Thì chúng ta cần import đúng package mà hệ thống muốn.

Để import đúng package có lớp Scanner cần dùng trên đây thực ra là một điều cực kỳ dễ dàng, có nhiều cách để thực hiện điều này, bạn hãy chọn một trong những cách sau.

Sử Dụng Gợi Ý Hoàn Thành Code Từ IDE

Có thể nói đây là cách thức dễ nhất để InteliJ tự động hoàn thành việc import một package cho bạn.

Việc của bạn là hãy gõ vài từ vào IDE, bạn sẽ thấy các gợi ý hoàn thành dòng code như hình bên dưới. Bạn hãy nhấn Enter nếu gợi ý đầu tiên bạn thấy là đúng, hoặc bạn có thể đưa vệt sáng đến dòng gợi ý nào khác rồi nhấn Enter. Ngoài việc kết quả dòng code được tự động hoàn thành thì hệ thống cũng import sẵn package java.util.Scanner cho bạn mà bạn không cần phải nhớ chúng là ai và từ đâu đến đúng không nào.

Bạn thử gõ hết câu lệnh trên với việc chọn những gợi ý ở các thành phần tiếp theo (scanner, new, Scanner, System) xem sao nhé. Kết quả sẽ không còn lỗi nữa.

Kêu IDE Import Giúp

Có đôi khi IDE không đưa ra bất kì gợi ý nào để hoàn thành dòng code như trên kia. Khi này bạn hãy cứ gõ hết tất cả dòng code cần thiết của bạn, đừng lo lắng nếu có báo lỗi. Sau khi gõ xong hết, thì bạn cứ để ý trên editor của IDE, chắc chắn sẽ xuất hiện các hướng dẫn tận tình giúp chúng ta sửa lỗi.

Như trường hợp dưới đây, sau khi gõ xong, bạn sẽ thấy các nơi báo đỏ, khi đưa con trỏ chuột vào những nơi bị tô đỏ đó, nếu là lỗi thiếu import, bạn sẽ nhìn thấy một popup hiện ra như thế này, chỉ cần nhấn chọn vào chữ Import Class là xong.

Import Thủ Công

Tất nhiên cách này dành cho bạn nào biết chính xác lớp này nằm trong package nào rồi nên bạn có thể gõ import một cách thủ công.

Lan man hơi dài rồi, quay trở lại với việc bạn vừa khai báo đối tượng của lớp Scanner trên kia. Dòng tiếp theo bạn chỉ cần gọi 

 thì khi bạn chạy chương trình, khi hệ thống thực thi đến dòng này, nó sẽ dừng lại chờ, và lúc đó Console sẽ xuất hiện con nháy chờ người dùng nhập vào một giá trị có kiểu dữ liệu là Xxx rồi mới tiến hành gán giá trị này vào biến tương ứng và thực hiện tiếp các câu lệnh bên dưới.

Bạn hãy thử vài ví dụ sau cho từng 

 cụ thể nhé.

Ví Dụ Nhập Dữ Liệu Kiểu Chuỗi

Với ví dụ này bạn thử cho người dùng nhập vào tên từ Console rồi in ra dòng xin chào ngay trên Console luôn như sau.

Để đợi người dùng nhập vào tên bạn gõ dòng sau vào sau khi khai báo scanner.

Khi đó tên người dùng nhập vào từ Console sẽ được gán vào biến kiểu String (đây là kiểu chuỗi mà bạn sẽ được làm quen sau) có tên là name. Nhưng để dễ dàng hơn cho người dùng, chúng ta nên có các dòng System.out để in ra chỉ dẫn cho người dùng trước dòng đợi nhập tên. Code tổng thể của chúng ta như sau.

Khi này nếu bạn chạy chương trình, chỉ có dòng text “Please enter your name here: “ xuất hiện, đừng tắt cửa sổ Console nhé, hãy tiếp tục nhập vào một text, sau khi Enter bạn sẽ nhận được một text nữa in ra với nội dung “Hello!” và text bạn vừa nhập, text in ra đó chính là nội dung biến name được scanner lấy dữ liệu từ Console rồi gán vào đấy.

Ví Dụ Nhập Dữ Liệu Kiểu int

Tương tự nếu ví dụ này hỏi người dùng nhập tuổi, bạn cũng nên có câu in ra gợi ý, dòng scanner.nextInt(), và dòng in ra kết quả sau đó. Code tổng thể như sau.

Ví Dụ Nhập Dữ Liệu Kiểu Float

Scanner hỗ trợ nhập cho hầu như tất cả các kiểu dữ liệu nguyên thủy (trừ kiểu char, vì thực ra kiểu char cũng có thể lấy ra từ việc nhập một String với một ký tự, bạn hãy xem phần bình luận bên dưới để biết cách nhập vào kiểu char nếu có nhu cầu nhé). Ví dụ sau nhập vào kiểu float và bạn hoàn toàn có thể áp dụng cho các kiểu dữ liệu nguyên thủy được hỗ trợ còn lại.

Xuất Trên Console

Chắc bạn cũng biết, để xuất dữ liệu ra Console thì cứ gọi 

 thôi chứ gì. Dễ quá, các bài trước và bài hôm nay bạn đã làm quen rồi. Nhưng kiến thức về xuất dữ liệu ra Console còn vài thứ vui vẻ nữa, mời các bạn cùng xem tiếp.

Xuất Mặc Định

Mình dùng từ xuất mặc định là bởi vì chúng ta không can thiệp gì đến cách mà Console hiển thị một nội dung cả. Đó chính xác là cách gọi 

 như chúng ta đã làm quen. Mình thêm một vài lưu ý sau thôi.

• Bạn có thể dùng câu lệnh print() thay vì println(). Nếu như với println() thì các bạn đã biết nó giúp xuất dữ liệu ra rồi kèm theo xuống hàng sau khi xuất. Thì print() chỉ xuất dữ liệu thôi và không xuống hàng. Bạn có thể thử áp dụng print() cho các thông báo chỉ dẫn như “Please enter your name here: “ trên kia để xem sự khác biệt nhé.
• Nếu bạn muốn hiển thị các ký tự đặc biệt sau: dấu nháy đơn (‘), dấu nháy kép (“), và dấu gạch chéo (\). Thì bạn cứ kèm theo một gạch chéo (\) nữa ở trước các ký tự này. Chẳng hạn bạn muốn hiển thị dòng Thư mục chứa file “ấy” là C:\Location\Ay, thì bạn gõ lệnh xất như sau System.out.print(“Thư mục chứa file \”ấy\” là C:\\Location\\Ay”);.
• Ngoài ra bạn còn có thể chèn thêm các ký tự giúp định dạng dữ liệu xuất, như “\t” sẽ chèn thêm một tab, hay “\n” sẽ giúp xuống dòng. Bạn thử tự kiểm chứng bằng cách gõ xòng lệnh này nhé System.out.print(“\tHello\nWorld”);.

Tuy nhiên, với kiểu xuất mặc định này, có đôi lúc chúng ta tưởng như việc xuất nội dung là bình thường, nhưng nó lạ lắm. Bạn hãy xem kết quả in ra Console bên dưới đây, rồi chúng ta sẽ xem xuất “không mặc định” nó sẽ như thế nào sau nhé.

Kết quả sẽ in ra nội dung 

. Thì cũng đúng thôi, kết quả phép chia cho ra dãy số vậy là đúng rồi. Thế nhưng nếu chúng ta muốn kiểm soát việc in ra Console sao cho dữ liệu xuất được đẹp hơn thì sao. Chẳng hạn bạn muốn in ra giá trị cho tiền tệ, khi mà sau dấu thập phân bạn muốn làm tròn đến 2 con số thôi. Khi đó bạn hãy đến với kiến thức về xuất theo định dạng như sau.

Xuất Theo Định Dạng

Nếu như với xuất mặc định, bạn đã biết là nên dùng một trong hai phương thức là print() hay println(). Thì xuất theo định dạng cung cấp cho bạn một phương thức hiệu quả hơn đó là printf() (chữ f cuối cùng của phương thức viết tắt của từ format, chính là định dạng).

Khi đó để kết quả của ví dụ trên in ra một con số làm tròn “đẹp đẽ” sao cho chỉ có 2 chữ số sau dấu thập phân thôi, bạn có thể viết lại như sau.

Kết quả in ra là: 

. Đẹp hơn đúng không nào, mình giải thích sơ qua cho các bạn hiểu cách làm việc của printf() ở bên dưới (nếu bạn nào muốn tìm hiểu kỹ hơn tất cả cách sử dụng của printf() thì có thể đọc bài viết này của mình).

printf() ở mức cơ bản cần bạn phải truyền vào 2 thành phần, cách nhau bởi dấu (,).

• Thành phần thứ nhất nói cho phương thức này biết nội dung xuất ra màn hình, trong nội dung đó có chỉ định một hoặc nhiều dấu hiệu định dạng. Trong ví dụ trên thì dấu hiệu này là %10.2f. Dấu hiệu định dạng này mang ý nghĩa rằng bạn muốn in một số thực bất kỳ, nhưng nó phải được hiển thị bởi 2 ký tự sau dấu thập phân.
• Thành phần thứ hai của phương thức chính là giá trị cần định dạng. Hệ thống sẽ tự động tìm kiếm nơi mà bạn đã khai báo dấu hiệu định dạng trong chuỗi xuất ở thành phần thứ nhất, cụ thể là %10.2f như bạn thấy, và thay thế vào đó giá trị cần định dạng, cụ thể là biến x của chúng ta.

Câu Lệnh Điều Kiện

Từ bài học hôm nay chúng ta đã có thể vận dụng tốt kiến thức về nhập/xuất trên console rồi nhé.

Câu lệnh điều kiện là một phần kiến thức của câu lệnh điều khiển luồng (control flow). Cũng bởi vì kiến thức về câu lệnh điều khiển luồng này hơi nhiều và quan trọng, nên mình tách chúng ra làm hai nhóm. Nhóm thứ nhất bao gồm các câu lệnh điều kiện (hay còn gọi là các câu lệnh rẽ nhánh) mà bạn sẽ làm quen hôm nay. Nhóm còn lại là câu lệnh lặp bạn sẽ được làm quen ở bài sau.

Đầu tiên chúng ta nói về khái niệm chung của hai nhóm, khái niệm câu lệnh điều khiển luồng là gì nhé.

Khái Niệm Câu Lệnh Điều Khiển Luồng

Để dễ hiểu khái niệm này nhất, thì bạn hãy nhớ lại việc code của mình ở các bài học trước xem nào (mặc dù chúng ta chưa code nhiều lắm). Các bạn có thể thấy khi bạn code, và các dòng code đó được IDE thực thi, chúng sẽ được trình biên dịch này đọc và thực hiện một cách tuyến tính từ trên xuống đúng không nào, từ dòng số 1 đến dòng cuối cùng.

Nhưng thực tế không phải lúc nào chúng ta cũng xây dựng một ứng dụng với logic đơn giản như vậy. Các project thực tế đều cần các giải thuật phức tạp hơn, chẳng hạn như cần truy xuất vào cơ sở dữ liệu và in ra console từng thông tin của sinh viên. Thì khi đó việc thực hiện tuyến tính từng dòng code sẽ vô cùng phức tạp, bạn phải viết hàng ngàn dòng code cho việc đọc tuần tự hàng ngàn sinh viên trong cơ sở dữ liệu. Chưa hết nếu với mỗi sinh viên được đọc lên có một số điều kiện nào đó, như chỉ in ra số sinh viên có giới tính nữ, thì việc code và thực thi tuyến tính thật sự là một cơn ác mộng.

Chính vì vậy mà các câu lệnh điều khiển luồng được các ngôn ngữ cho ra đời, nhằm tạo ra một luồng thực thi mới, đó có thể là một luồng lặp, hay luồng rẽ nhánh, sao cho chúng có thể hướng trình biên dịch thực thi một đoạn code nào đó nhiều lần, hoặc bỏ qua không thực thi đoạn code nào đó,… Như đã nói thì bài hôm nay bạn làm quen với nhóm đầu tiên trong câu lệnh điều khiển luồng, đó là nhóm các câu lệnh điều kiện giúp rẽ nhánh luồng.

Trước khi vào làm quen đến các câu lệnh, mình xin bắt đầu nói rõ về hai ký hiệu “thần thánh” mà từ bài đầu tiên bạn đã gặp, hai ký hiệu này giúp ích rất nhiều cho bài học hôm nay và cả việc code của các bạn sau này, đó là ký hiệu { và }. Cặp ngoặc nhọn này giúp tạo thành một khối lệnh (hay còn gọi là block).

Khái Niệm Khối Lệnh (Block)

Như bạn vừa biết thì khối lệnh trong Java được biểu thị bằng cặp dấu ngoặc nhọn ({ và }).

Ngược lại quá khứ quay về các bài trước, bạn sẽ thấy cặp ngoặc này đã xuất hiện trong khai báo class (bạn sẽ học đến class ở các bài viết về OOP sau). Trong trường hợp này cặp ngoặc đã tạo ra một khối lệnh đóng vai trò bao lấy code và cho biết tất cả các code bên trong đó đều là các code của class. Khi đó, chúng (các code trong cặp ngoặc đó) phải tuân theo các nguyên tắc của class (bạn sẽ biết các nguyên tắc này sau). Mọi dòng code nằm ngoài cặp ngoặc nhọn này sẽ không thuộc quyền quản lý của class đó. Cặp ngoặc nhọn mà mình nói đến xuất hiện như hình sau.

Hay cặp ngoặc nhọn xuất hiện ở khai báo phương thức (bạn cũng sẽ học đến phương thức ở bài sau), giúp tạo ra một khối lệnh đóng vai trò bao lấy code cho biết tất cả các code bên trong đó đều là code của phương thức đó. Cũng như trên, mọi dòng code nằm ngoài cặp ngoặc nhọn của phương thức này sẽ nằm ngoài xử lý logic của phương thức đó. Cặp ngoặc nhọn phương thức xuất hiện như sau.

Ngoài các cặp ngoặc nhọn của class và của phương thức ra thì bạn cũng có thể tạo bất cứ khối lệnh nào trong các dòng code của bạn, chỉ cần bao các câu lệnh đó vào một cặp ngoặc nhọn. Việc tạo ra các khối lệnh như thế này có thể giúp cho các dòng code được tổ chức rõ ràng hơn.

Và hiển nhiên khối lệnh còn được áp dụng cho các câu lệnh điều kiện mà chúng ta sẽ làm quen dưới đây nữa. Chính vì vậy mà chúng ta cần làm quen với khối lệnh trước khi đi vào bài học chính thức là vậy.

Nhưng dù cho có sử dụng khối lệnh với mục đích nào đi nữa, thì bạn cũng phải nhớ một điều, là nếu có khai báo dấu { để bắt đầu một khối lệnh, thì phải có dấu } ở đâu đó để đóng khối lệnh lại. Nếu một chương trình mà có tổng số lượng dấu { không bằng với tổng số lượng dấu } sẽ có lỗi xảy ra đấy nhé.

Phạm Vi Của Biến (Scope)

Chúng ta làm quen với một kiến thức nữa. Vì khi các bạn đã quen với khối lệnh, thì bạn cũng nên biết phạm vi của biến. Vì phạm vi của biến sẽ bị ảnh hưởng rất lớn dựa trên các khối lệnh này.

Chúng ta xác định phạm vi của biến như thế nào? Thực ra mình cũng có đọc nhiều tài liệu về vấn đề này, có nhiều cách để xác định phạm vi, nhưng cách xác định trực quan nhất có lẽ là phân biệt phạm vi của biến dựa trên ảnh hưởng local hay global của nó.

• Phạm vi local, là phạm vi mà biến đó chỉ ảnh hưởng cục bộ trong một khối lệnh, không thể dùng đến biến đó ở bên ngoài khối lệnh.
• Phạm vi global, là phạm vi mà biến đó được khai báo ở khối lệnh bên ngoài, khi đó nó có ảnh hưởng đến các khối lệnh bên trong, tức các khối lệnh bên trong có thể dùng được biến global này.

Trong ví dụ dưới đây, bạn có thể thấy là biến name được mình khai báo trong một khối lệnh, nên nó là biến local của khối lệnh đó, bạn không thể dùng lại biến này ở khối lệnh khác (bạn có thể thấy hệ thống báo lỗi như hình dưới). Bạn chỉ có thể dùng được biến tên name này nếu khai báo lại biến ở khối lệnh khác, nhưng lưu ý khi đó hai biến name ở hai khối lệnh khác nhau sẽ chẳng liên quan gì với nhau cả.

Cũng ví dụ này nhưng mình khai báo biến name ở bên ngoài khối lệnh, khi đó biến name này được xem như biến global của hai khối lệnh con, và vì vậy nó được gọi đến thoải mái mà không bị lỗi.

Được nước lấn tới, mình tiếp tục ví dụ với biến name được để bên ngoài phương thức main() luôn, khi này nó sẽ được xem là biến global của tất cả các phương thức có trong class này (không riêng gì phương thức main() đâu nhé, và bạn cũng đừng để ý đến khai báo static của biến, khai báo dạng này sẽ được nói đến ở bài này khi bạn học sang OOP).

Hai ví dụ sau cùng trên đây đều cho ra console cùng một kết quả. Bạn cứ code và thực thi thử chương trình để kiểm chứng nhé.

Câu Lệnh if

Đến đây thì chúng ta đã xong kiến thức râu ria rồi, giờ hãy bắt đầu đi vào câu lệnh điều kiện đầu tiên, câu lệnh if. Chỉ với cái tên if thôi nhưng thực chất có tới bốn biến thể của câu lệnh dạng này mà bạn phải nắm, đó là: if, if else, if else if, và ?:. Chúng ta bắt đầu làm quen với từng loại như sau.

if

Cú pháp cho câu lệnh if như sau.

if (biểu_thức_điều_kiện) {
     các_câu_lệnh;
}

Trong đó:

• biểu_thức_điều_kiện là một biểu thức mà sẽ trả về kết quả là một giá trị boolean.
• các_câu_lệnh sẽ được thực thi chỉ khi mà biểu_thức_điều_kiện trả về giá trị true mà thôi. Bạn thấy rằng khối lệnh đã được áp dụng để bao lấy các_câu_lệnh.

Ví dụ cho câu lệnh if.

Mình giải thích một chút ví dụ trên, các bạn thấy biểu_thức_điều_kiện lúc này là 

age < 18

. Nghĩa là nếu biến age mà user nhập từ bàn phím nhỏ hơn 18, thì biểu thức này sẽ trả về true, khi đó trong khối lệnh của câu lệnh if này (dòng in ra console câu thông báo chưa đủ tuổi) sẽ được thực thi. Còn nếu user nhập vào một age lớn hơn 18, sẽ không có chuyện gì xảy ra, ứng dụng kết thúc. Ví dụ này đã bắt đầu dùng đến kiến thức về nhập/xuất trên console rồi đấy nhé.

Một lưu ý nhỏ thôi, là với trường hợp trong khối lệnh của if nếu chỉ có một dòng code như ví dụ trên, nhiều khi người ta bỏ luôn cả dấu { và }, khi đó câu lệnh if trên sẽ như sau.

Hay thậm chí viết như sau.

if else

Cú pháp cho câu lệnh if else như sau.

if (biểu_thức_điều_kiện) {
     các_câu_lệnh_1;
} else {
     các_câu_lệnh_2;
}

Trong đó:

• biểu_thức_điều_kiện cũng sẽ trả về kết quả là một giá trị boolean.
• các_câu_lệnh_1 được thực thi trong trường hợp biểu_thức_điều_kiện là true.
• các_câu_lệnh_2 sẽ được thực thi trong trường hợp biểu_thức_điều_kiện là false.

Ví dụ cho câu lệnh if else.

Bạn thấy ví dụ này làm rõ hơn trường hợp user nhập một age lớn hơn 18, khi đó biểu_thức_điều_kiện sẽ trả về kết quả false, và vì vậy các_câu_lệnh_2 sẽ được thực thi, trong ví dụ này là dòng in ra console “Welcome to our system!”.

Cũng bởi khối lệnh của if và else chỉ có một dòng nên bạn có quyền viết thế này.

Hay thế này, nhưng lưu ý code dài quá sẽ khó đọc lắm đấy, mình không khuyến khích viết như vậy.

if else if

Cú pháp cho câu lệnh if else if như sau.

if (biểu_thức_điều_kiện_1) {
     các_câu_lệnh_1;
} else if (biểu_thức_điều_kiện_2) {
     các_câu_lệnh_2;
} else if (...) {
     ...
} else if (biểu_thức_điều_kiện_n) {
     các_câu_lệnh_n;
} else {
     các_câu_lệnh_n+1;
}

Đây là dạng mở rộng hơn của câu lệnh if else. Khi đó:

• các_câu_lệnh_1 được thực thi trong trường hợp biểu_thức_điều_kiện_1 trả về true.
• các_câu_lệnh_2 được thực thi trong trường hợp biểu_thức_điều_kiện_1 trả về false và biểu_thức_điều_kiện_2 trả về true.
• các_câu_lệnh_n được thực thi trong trường hợp các biểu_thức_điều_kiện trước nó đều trả về false và biểu_thức_điều_kiện_n trả về true.
• Nếu không có bất kỳ biểu_thức_điều_kiện nào trả về true cả thì các_câu_lệnh_n+1 sẽ được thực thi.

Ví dụ cho câu lệnh if else if.

?:

Câu lệnh này thực chất không mới, nó như là câu lệnh if else nhưng được biểu diễn ngắn gọn hơn. 

Mình thấy nhiều tài liệu gom kiến thức về việc sử dụng ?: này vào bài viết về các Toán tử. Khi đó nó được gọi là toán tử tam nguyên (ternary operator). Vì công dụng của nó được dùng cho mục đích tính toán nhanh giá trị hơn là một câu lệnh giúp điều khiển luồng. Nhưng với mình nó không khác gì if else cả, mình xem nó là một cách viết ngắn gọn hơn của if else nên gộp chung vào mục này. Còn sở dĩ gọi là toán tử tam nguyên là bởi hai ký tự mà bạn nhìn thấy (? và :) giúp tách các thành phần của câu lệnh ra làm ba phần (hay ba toán hạng), các bạn xem cú pháp của nó như sau.

[kết_quả =] biểu_thức_điều_kiện ? câu_lệnh_nếu_true : câu_lệnh_nếu_false;

Trong đó:

• kết_quả có thể có hoặc không, biến kết_quả này sẽ lưu lại giá trị là kết quả của câu lệnh, nó phải là kiểu dữ liệu của câu_lệnh_nếu_true và câu_lệnh_nếu_false, lý do tại sao thì mời bạn đọc tiếp đoạn sau.
• biểu_thức_điều_kiện tương tự như ở các câu lệnh if phía trên.
• câu_lệnh_nếu_true sẽ thực thi khi biểu_thức_điều_kiện trả về true, vế này sẽ trả về một kết quả về cho kết_quả, có thể là kiểu String, hoặc boolean, hoặc int,…
• Ngược lại câu_lệnh_nếu_false sẽ thực thi khi biểu_thức_điều_kiện trả về false, và vế này cũng sẽ trả kết quả về cho kết_quả.

Ví dụ cho câu lệnh ?: (ví dụ này được viết lại từ ví dụ if else ở trên).

Bạn cũng thấy rằng câu lệnh này chỉ thích hợp thay thế cho if else mà thôi, và thực sự nó giúp chúng ta rút ngắn số dòng code lại, nhưng lại làm cho thuật toán khó đọc hơn đúng không nào. Tùy bạn cân nhắc sử dụng if else hay ?: nhé.

Một chút lưu ý là với code trên, bạn không cần dùng biến kết_quả access mà in trực tiếp ra console từ câu lệnh này luôn cũng được, mình điều chỉnh một tí như sau.

Câu Lệnh switch case

Câu lệnh này có thể dùng để thay thế if else if nói trên nếu như các biểu_thức_điều_kiện đều dùng một đối tượng giống nhau để so sánh (ví dụ ở if else if trên đây chúng ta dùng biến day để so sánh đi so sánh lại với các giá trị khác nhau). Khi này bạn nên dùng switch case để giúp cho if else if trông tường minh hơn.

Cú pháp cho câu lệnh switch case như sau:

switch (đối_tượng_so_sánh) {
     case giá_trị_1:
          các_câu_lệnh_1;
          break;
     case giá_trị_2:
          các_câu_lệnh_2;
          break;
     case ...:
          ...;
          break;
     case giá_trị_n:
          các_câu_lệnh_n;
          break;
     default:
          các_câu_lệnh_n+1;
          break;
}

Thay vì so sánh đối tượng ở từng biểu_thức_điều_kiện như ở if else if, bạn chỉ cần truyền nó vào đối_tượng_so_sánh, rồi chỉ định từng giá_trị_x của nó để thực thi kết quả của nó ở các_câu_lệnh_x tương ứng.

Bạn nhớ ở mỗi case đều có kết thúc là câu lệnh đặc biệt break (câu lệnh break này sẽ được nói ở bài sau). Hiện tại, bạn chỉ nên biết là câu lệnh break này giúp bạn dừng việc thực thi ở một khối lệnh của các_câu_lệnh_x nào đó, nếu không có break, hệ thống sẽ đi tiếp qua case tiếp theo để xử lý và như vậy sẽ cho kết quả sai.

Thành phần cuối cùng trong câu lệnh này là từ khóa default, thành phần này giống như else cuối cùng của một if else if, nó biểu thị rằng nếu như các so sánh case không thỏa các giá_trị của đối_tượng_so_sánh, thì các_câu_lệnh_n+1 trong default sẽ được gọi.

Ví dụ cho câu lệnh switch case (ví dụ này được viết lại từ ví dụ if else if ở trên).

Bạn có thấy giống if else if không nào.

Câu Lệnh Lặp

Khái Niệm Lặp

Lặp (tiếng Anh gọi là loop) trong lập trình là một hành động lặp đi lặp lại một khối lệnh nào đó khi mà một điều kiện nào đó còn thỏa (thỏa – hay còn hiểu là kết quả của biểu thức đó là true). Nếu như với các câu lệnh điều kiện giúp bạn rẽ nhánh các dòng code, thì các câu lệnh lặp bài này lại giúp bạn lặp lại các dòng code nào đó.

Mình ví dụ có một yêu cầu bắt bạn in ra màn hình 1000 con số từ 1 đến 1000, chẳng lẽ bạn lại gọi 1000 lần câu lệnh 

?

Ví dụ thực tế hơn, nếu như có yêu cầu muốn bạn in ra tên tất cả sinh viên của trường bạn (giả sử bạn đã biết câu lệnh đọc một thông tin sinh viên lên từ cơ sở dữ liệu), chẳng lẽ bạn lại viết code đọc dữ liệu của từng sinh viên và in ra màn hình?

Các ví dụ trên cho chúng ta thấy khái niệm thực tế rõ ràng và sự cần thiết khi sử dụng đến các câu lệnh lặp trong bài hôm nay.

Các Câu Lệnh Lặp

Chúng ta có 3 loại câu lệnh lặp cần làm rõ trong bài hôm nay, đó là: while, do while và for.

while

Cú pháp cho câu lệnh while như sau.

while (điều_kiện_lặp) {
     các_câu_lệnh;
}

Cú pháp của câu lệnh while khá đơn giản, ban đầu chương trình sẽ kiểm tra điều_kiện_lặp, nếu điều kiện này trả về kết quả true, thì các_câu_lệnh trong khối lệnh của while sẽ được thực thi, rồi sau đó chương trình sẽ lại kiểm tra điều_kiện_lặp. Vòng lặp while chỉ được kết thúc khi điều_kiện_lặp trả về kết quả false.

Ví dụ.

Bạn thấy ví dụ trên đây phải khởi tạo biến i (người ta gọi đây là biến đếm, vì đây là biến dùng để điều khiển số lần lặp của vòng while). Bắt đầu vào while, bạn thấy điều_kiện_lặp được đưa ra là nếu biến i còn nhỏ hơn 10 thì các_câu_lệnh bên trong được thực hiện, ở ví dụ này chỉ là hàm in ra màn hình câu chào “Hello!”. Bạn chú ý một điều, trong thân hàm while bạn luôn phải thay đổi giá trị của biến đếm, trong ví dụ này 

 giúp tăng biến đếm lên 1 đơn vị, để sao cho đến một lúc nào đó điều_kiện_lặp phải bị phá vỡ, trường hợp này là i bằng 10, thì hàm while mới kết thúc.

Nếu lấy can đảm bỏ dòng i++; ở ví dụ trên đi rồi chạy lại, bạn sẽ thấy dòng in ra màn hình được gọi mãi mãi, người ta gọi trường hợp này là lặp vô tận.

do while

Cú pháp cho câu lệnh do while như sau.

do {
     các_câu_lệnh;
} while (điều_kiện_lặp);

Bạn có để ý thấy là cú pháp do while khác với while chỗ nào không? Đó là nếu với while, hệ thống phải kiểm tra điều_kiện_lặp trước, nếu thỏa thì mới thực hiện các_câu_lệnh. Còn với do while, hệ thống sẽ thực hiện các_câu_lệnh trước rồi mới kiểm tra điều_kiện_lặp xem có cần thực hiện việc lặp lại hay không.

Như vậy với do while thì các_câu_lệnh được thực hiện ít nhất 1 lần. Còn với while thì các_câu_lệnh có thể sẽ không được thực hiện bao giờ nếu điều_kiện_lặp không thỏa.

do while sẽ ít khi được dùng hơn là while. Bạn không cần phải xem ví dụ cho do while, hãy bắt tay vào thử vài bài tập như sau.

for

Cú pháp cho câu lệnh for như sau.

for (khởi_tạo_biến_đếm; điều_kiện_lặp; điều_chỉnh_biến_đếm) {
     các_câu_lệnh;
}

Câu lệnh for sẽ lặp các_câu_lệnh bên trong nó dựa trên việc kiểm tra 3 thành phần truyền vào, các thành phần này được phân cách bởi các dấu ;. Trong đó.

– khởi_tạo_biến_đếm cũng giống như bạn khai báo biến và khởi tạo (gán cho nó một giá trị) mà bạn đã học ở bài 4. biến_đếm này sẽ là căn cứ để chương trình lặp lại dòng code của bạn bao nhiêu lần.
– điều_kiện_lặp là điều kiện đặt ra cho vòng lặp kiểm tra xem có nên lặp tiếp một vòng các_câu_lệnh nữa hay không.
– điều_chỉnh_biến_đếm giúp thay đổi giá trị của biến_đếm mỗi khi các_câu_lệnh được thực hiện xong một lần lặp. Tại sao? Vì cũng giống như các câu lệnh lặp trên đây, nếu không có việc điều chỉnh lại biến đếm, thì các biến đếm sẽ không bao giờ bị thay đổi giá trị, và điều_kiện_lặp sẽ luôn luôn trả về cùng một giá trị, và vì vậy vòng lặp có thể sẽ bị lặp vô tận, hoặc sẽ không thực hiện bất kỳ lần lặp nào.

Bạn sẽ hiểu thêm câu lệnh for qua ví dụ sau đây.

Ví dụ trên rất đơn giản, khởi_tạo_biến_đếm là 

 , giúp khai báo và khởi tạo cho biến i giá trị ban đầu là 0. điều_kiện_lặp 

 sẽ lặp lại khối lệnh của vòng for khi mà biến i còn nhỏ hơn 10. điều_chỉnh_biến_đếm 

 sẽ tăng i lên 1 đơn vị sau khi thực hiện các_câu_lệnh. các_câu_lệnh trong vòng for này chỉ là hàm in ra console dòng chữ “Hello!”. Vậy bạn thử nghĩ xem có bao nhiêu dòng “Hello!” được in ra màn hình ở ví dụ trên?

for Và Một Vài Mở Rộng

Đa số các bạn sẽ gặp khó khăn khi bước đầu làm quen với for, mình cũng vậy, từ lúc bắt đầu biết đến for cho đến một thời gian về sau mình mới dùng tốt for. Trước đó mình thường dùng while thay cho for vì while dễ tiếp cận và dễ nhớ hơn. Nhưng như bạn thấy while lại chiếm nhiều dòng code hơn, cái nào cũng có giá của nó 🙂

Mục mở rộng này dành cho bạn nào đã am hiểu về for rồi và muốn xem thêm for có sức mạnh nào khác không nhé.

Khai Báo Biến Đếm Bên Ngoài for

Với các cách sử dụng trên đây của for, bạn được giới thiệu là khai báo và khởi tạo biến đếm ở thành phần thứ nhất bên trong vòng for. Tuy nhiên cách này bạn sẽ không dùng được biến đếm này ở bên ngoài for.

Lấy lại ví dụ ở Bài Thực Hành Số 5 trên đây, giả sử bạn muốn kiểm tra lại thực sự sau khi kết thúc for, biến number có đúng đếm đến số 100 không, bạn viết như sau. Bạn sẽ thấy chương trình bị báo lỗi ngay ở dòng được tô sáng.

Để chương trình có thể chạy được, bạn hoàn toàn có thể mang khai báo của biến đến number ra ngoài vòng for. Việc khởi tạo biến đếm vẫn để nguyên trong for như sau.

Ứng dụng chạy tốt, nhưng dòng in ra cuối cùng cho thấy number sau khi ra khỏi vòng for mang giá trị 101, không phải 100!!!

.

Bạn có thể tự giải thích được không?

for Bị Khuyết Các Thành Phần

Mặc dù for được thiết kế để truyền vào 3 thành phần, nhưng bạn vẫn có thể khai báo các for bị khuyết một thành phần. Chẳng hạn code dưới đây khuyết điều_chỉnh_biến_đếm, khi đó bạn có quyền điều khiển biến đếm bên trong thân hàm for.

Hay có thể khuyết khởi_tạo_biến_đếm.

Bạn có thể dùng vòng for bị khuyết cả 2 thành phần nào đó, và bạn có quyền điều khiển sự khiếm khuyết này thông qua các điều khiển bên trong và ngoài for. Như ví dụ sau.

Dã man hơn, bạn có thể khuyết luôn 3 thành phần, người ta hay dùng kiểu vòng for này để xây dựng nhanh một chức năng lặp vô tận, dùng cho một số tình huống không xác định rõ khi nào cần dừng vòng lặp, lặp sẽ chạy đến điều kiện nào đó cần dừng thì có các hàm “nhảy” ra khỏi vòng lặp mà chúng ta sẽ cùng làm quen ở bài kế tiếp. Bạn hãy xem ví dụ về for vô tận này ở code bên dưới. Và nhớ, “đừng thử vòng for vô tận này ở nhà” nha.

Sức Mạnh Của Việc Điều Chỉnh Biến Đếm

Bạn đã thấy việc tăng biến đếm ở thành phần thứ 3 của for lên một đơn vị. Và tất nhiên bạn vẫn có thể tăng nó lên mấy đơn vị cũng được. Ví dụ sau viết lại Bài Thực Hành Số 4 trên đây nhưng với ít dòng code hơn khi tận dụng việc tăng biến đếm lên 2 đơn vị và bỏ qua việc kiểm tra số chẵn.

Hơn nữa, nếu bạn có thể chỉ định việc tăng biến đếm, thì bạn hoàn toàn có thể giảm biến đếm để tạo thành một vòng for đếm ngược như sau.

Hết Sức Cẩn Thận Với Biến Đếm Là Số Thực

Bạn đã biến biến đếm sử dụng dễ dàng và hiệu quả như thế nào nếu nó là kiểu số nguyên như tất cả các ví dụ trên đây. Nhưng nếu bạn có ý định sử dụng số thực cho biến đếm? Mình khuyên bạn là đừng bao giờ suy nghĩ đến tình huống này.

Nếu bạn nhất quyết muốn thử, hãy xem code sau.

Bạn mong muốn vòng lặp sẽ in ra mỗi giá trị tăng dần 0.1 đơn vị của số thực x, nhưng bạn thấy việc tính toán nhị phân với số thực sẽ không hoàn toàn chính xác tuyệt đối, do đó sẽ không có các giá trị đẹp đẽ 0, 0.1, 0.2, 0.3,… được in ra đâu nhé. Nó sẽ như thế này.

Tai hại hơn nếu bạn thử thực thi code như dưới đây, ứng dụng sẽ không bao giờ kết thúc do không thể có một con số 1 tròn trĩnh để so sánh với x để kết thúc vòng for.

Vậy nên, tốt nhất là không nên dùng số thực cho biến đếm trong vòng for sẽ giúp ứng dụng của bạn an toàn hơn.

Các Câu Lệnh Nhảy (break/continue & label) Trong Vòng Lặp

Mình xin giải thích một chút ý nghĩa của bài hôm nay. Bài học hôm nay đáng lý ra phải nằm ở bài 9 – Bài nói về các câu lệnh lặp – Vì kiến thức của bài hôm nay có liên quan các câu lệnh lặp đó. Tuy nhiên mình nghĩ nếu nói về kiến thức này ở bài trước sẽ làm cho bài học bị dài ra, vừa khó để các bạn nhớ, vừa khó để thực hành, lại khó cho mình khi phải viết một bài quá dài. Chính vì vậy mình tách ra thành một bài học hôm nay.

Chúng ta sẽ nói đến 2 câu lệnh nhảy trong bài hôm nay, đó là break và continue. Trong khi có một câu lệnh nhảy khác là return sẽ được trao đổi ở bài viết về Phương Thức sau nhé.

Sở dĩ Java dùng từ “nhảy” không phải vì nó làm cho các vòng lặp của bạn thêm nhảy nhót. Nhảy ở đây là nhảy ra khỏi vòng lặp, hay nhảy đến một lần lặp tiếp theo, bỏ qua các câu lệnh còn lại bên trong thân vòng lặp đó. Một số tài liệu khác gọi đây là các câu lệnh điều khiển, nhưng mình thích từ nhảy hơn, tiếng Việt nghe hơi chuối nhưng tiếng Anh họ gọi là jump statements, nghe rõ nghĩa hơn.

Chúng ta cùng xem qua nhé.

break – Câu Lệnh Dừng

Bạn hiểu nghĩa break là đập vỡ cũng đúng, nhưng trong tình huống này nó có nghĩa là dừng thì hay hơn.

Theo đúng tên gọi, khi câu lệnh này xuất hiện ở đâu đó trong vòng lặp, chúng sẽ làm phá vỡ, hay dừng vòng lặp đó dù cho vẫn còn các câu lệnh khác bên trong vòng lặp chưa được xử lý.

Nếu bạn còn nhớ, ở bài 8 chúng ta cùng nói qua câu lệnh break này cho cấu trúc switch case đúng không nào. Vâng, break ở switch case và break ở câu lệnh lặp cũng có công dụng tương tự như nhau thôi.

continue – Câu Lệnh Bỏ Qua

Lại một lần nữa nghĩa và công dụng của từ này bị lẫn lộn. Bạn giỏi tiếng Anh nên hiểu nghĩa của continue là tiếp tục cũng không sai, nhưng tình huống này chúng ta hiểu là bỏ qua.

Khác với dừng trên kia – Dừng là dừng luôn không quay lại nó nữa – Còn bỏ qua có nghĩa là bỏ các câu lệnh còn lại bên trong vòng lặp để thực hiện một chu trình lặp mới. Câu lệnh này không làm dừng vòng lặp như break, mà chỉ thực hiện vòng lặp mới, nhưng vòng lặp cũng có thể bị dừng bởi continue khi mà việc thực hiện vòng lặp mới sẽ kiểm tra và thấy điều_kiện_lặp không còn thỏa.

Có một lưu ý nhỏ khi bạn dùng continue cho for và while/do while như sau.

• Với while/do while: bởi vì continue sẽ tự thực hiện một vòng lặp mới nên có khả năng biến đếm sẽ bị bỏ qua nếu bạn để câu lệnh tăng biến đếm ở sau continue, như vậy sẽ có trường hợp bạn bị rơi vào vòng lặp vô tận, điều này dễ gặp ở while và do while lắm đấy nhé.
• Với for: khi sử dụng với for thì bạn yên tâm, câu lệnh continue ở vòng lặp này sẽ bao gồm việc tăng biến đếm (nếu bạn có định nghĩa việc tăng biến đếm này ở thành phần thứ ba của for) rồi mới thực hiện vòng lặp mới. Chính vì vậy nên việc dùng continue trong for sẽ an toàn hơn.

Label – Gán Nhãn Cho Vòng Lặp

Mục này mình mới thêm vào sau này, ở giai đoạn đầu tiên của bài viết mình không nói đến việc gán nhãn cho vòng lặp. Tại sao mình lại bỏ qua nó? Thứ nhất bạn nên hiểu rằng Java gần như đã bỏ khái niệm goto của C++. Với kiến thức về goto thì bạn có thêm một tùy chọn cho việc điều khiển luồng trong ứng dụng, nó cho phép bạn rẽ nhánh xử lý đến bất kỳ nơi nào bạn chỉ định. Điều này gây vô số khó khăn trong việc kiểm soát luồng chạy của ứng dụng, rất khó để tìm kiếm và gỡ lỗi nếu có. Nên với Java, ít có nơi nào nói kỹ nên gần như chúng ta quên mất khái niệm goto này. Thứ hai, nếu không biết gì về kiến thức goto chúng ta vẫn xây dựng hoàn chỉnh các ứng dụng mong muốn.

Tuy nhiên với một vài tình huống nhất định, nhất là khi sử dụng các vòng lặp lồng vào nhau, có khi bạn mong muốn được dừng hay bỏ qua vòng lặp con để về một vòng lặp bên ngoài bất kỳ, khi đó goto phát huy tác dụng. Java hỗ trợ cho chúng ta kỹ thuật này cho tình huống này, nó được gọi là label, gán nhãn cho vòng lặp, giúp bạn gán một nhãn bất kỳ cho vòng lặp, sau đó break hay continue sẽ được chỉ định để dừng hoặc bỏ qua vòng lặp hiện tại để về đúng nhãn mà bạn đã gán.

Bạn hãy nhìn kỹ cách sử dụng nhãn ở bài thực hành dưới đây. Mình dùng nhãn chung với lệnh continue, nhưng bạn hoàn toàn có thể hiểu và áp dụng tương tự với break. Trong trường hợp bạn còn mông lung về việc gán nhãn và sử dụng nhãn, thì mình khuyên bạn không nên có gắng dùng nó mà làm chi nhé.

Mảng (Array)

Đầu tiên mình nói một chút về Mảng trước khi đi vào chi tiết. Có một số tài liệu hoặc chương trình học Java nói rất muộn về Mảng, thường thì họ dành để nói về lập trình hướng đối tượng (OOP) trước. Theo mình thì điều này mới nghĩ sẽ thấy hợp lý, vì trong Java, Mảng không phải là kiểu dữ liệu nguyên thủy mà là một cấu trúc dữ liệu mới dựa trên các nền tảng của hướng đối tượng. Vì vậy, biết về hướng đối tượng rồi mới tới Mảng thì xem ra không sai tí nào.

Tuy nhiên để hiểu và sử dụng tốt Mảng trong Java, mình không nghĩ bạn phải cần một kiến thức sâu rộng về OOP. Vả lại Mảng rất hiệu quả, mà nếu sử dụng Mảng trễ quá về sau, mình e rằng bạn sẽ đánh mất một số cơ hội tốt để tiếp cận một số kiến thức thú vị của Java ở giai đoạn này. Thêm nữa, Mảng cũng có thể xem như nền tảng để tạo thành khái niệm Chuỗi (String) mà chúng ta cùng nói đến ở bài sau nữa, và String cũng là một khái niệm của OOP mà chúng ta cũng sẽ phải làm quen sớm vì tính hiệu quả của nó.

Khái Niệm Mảng

Mảng, hay còn gọi là Array, là một cấu trúc dữ liệu, dùng để chứa một tập hợp các phần tử có kiểu dữ liệu tương tự nhau. Giả sử chúng ta có mảng các số nguyên, Mảng này sẽ chứa tập hợp các phần tử có cùng kiểu dữ liệu là int. Ngoài tập hợp số nguyên như ví dụ vừa nêu, hay tập hợp các kiểu dữ liệu nguyên thủy mà bạn cũng dần được làm quen, Mảng còn chứa đựng tập hợp các dữ liệu “không nguyên thủy” mà chúng ta sẽ nói đến ở các bài sau nữa.

Khi bạn khai báo một Mảng, bạn phải chỉ định độ lớn cho nó, tức là chỉ định số phần tử tối đa mà Mảng đó có thể chứa. Mỗi một phần tử trong Mảng sẽ được quản lý theo chỉ số (index), chỉ số sẽ bắt đầu bằng số 0 (bạn sẽ được làm quen với cách truy cập các phần tử Mảng dựa vào chỉ số ở các ví dụ phía dưới).

Giả sử mình đã tạo ra một Mảng có 10 phần tử kiểu int, khi lưu trữ mảng này vào bộ nhớ, chúng sẽ được sắp xếp gần nhau theo mô hình giả lập sau, mỗi ô là một phần tử kiểu int với các số trong đó là giá trị được lưu trữ vào.

Bạn đã rõ hơn về Mảng, vậy tại sao phải dùng cấu trúc này?

Tại Sao Phải Dùng Mảng?

Ý nghĩa của phần này muốn nói đến lợi ích của việc dùng Mảng.

Đúng như tên gọi và định nghĩa Mảng trên đây, cấu trúc dữ liệu Mảng sẽ giúp bạn lưu trữ danh sách các phần tử. Mình ví dụ như bạn sẽ cần lưu danh sách các sinh viên. Danh sách này sẽ được tổ chức sao cho bạn có thể truy xuất ngẫu nhiên nhanh chóng đến từng phần tử con. Chẳng hạn bạn muốn lấy thông tin sinh viên ở vị trí thứ 10. Pùm! Có ngay!. Danh sách này có thể được sắp xếp lại trật tự theo một tiêu chí nào đó, khi đó bạn có thể nhanh chóng đọc ra top 10 sinh viên có điểm số cao nhất. Hay một lợi thế nữa của Mảng đó là với việc tổ chức các phần tử có kiểu dữ liệu tương tự nhau như vậy sẽ làm cho code của chúng ta tường minh và dễ quản lý hơn, giúp tối ưu code.

Tuy nhiên Mảng cũng có một bất lợi là bạn phải khai báo độ lớn, tức khai báo sẵn số lượng phần tử mà Mảng này sẽ sử dụng. Điều này làm code của bạn kém linh động vì có khi chúng ta muốn số lượng phần tử của Mảng đã khai báo được nới rộng hơn. Hoặc làm hiệu năng của hệ thống bị giảm do bạn khai báo sẵn một mảng với độ lớn quá cao mà không sử dụng hết số lượng vùng nhớ đã khai báo. Tất nhiên để khắc phục nhược điểm này của Mảng thì Java cũng có khái niệm Array List mà chúng ta sẽ làm quen ở một bài học khác.

Cách Sử Dụng Mảng

Cũng giống như khi bạn làm quen đến khái niệm biến, bạn phải biết cách khai báo, gán dữ liệu, sử dụng biến đó trong biểu thức. Với Mảng cũng vậy, nhưng bởi vì Mảng hơi đặc biệt là nó chứa đựng các phần tử con, cho nên ngoài những gì bạn có thể vận dùng từ việc sử dụng biến, sẽ có một vài cái mới ở đây mà bạn phải làm quen. Chúng ta cùng đi qua các bước trong việc sử dụng Mảng như sau nhé.

Khai Báo Mảng

Bạn có thể chọn một trong hai cách khai báo sau.

kiểu_dữ_liệu[] tên_mảng;

hoặc

kiểu_dữ_liệu tên_mảng[];

Bạn nhớ là phải có cặp [ ] ở phần kiểu_dữ_liệu hoặc tên_mảng. Sở dĩ Java định nghĩa cả 2 cách khai báo như trên là vì cách thứ nhất là đúng chuẩn Java, trong khi cách thứ 2 thì Java hỗ trợ cách khai báo Mảng từ C/C++.

Cặp [ ] cũng thể hiện rằng đây là Mảng, bạn có để ý thấy là nếu không có cặp ngoặc đó thì khai báo trên đây không khác gì việc khai báo một biến cả đúng không nào.

Uhm… Nhưng mà khác với biến ở chỗ Mảng ở bước khai báo này vẫn chưa sử dụng được, như đã nói, chúng ta cần chỉ định độ lớn của mảng, vấn đề này sẽ được nói ở mục sau.

Bây giờ là một ví dụ. Để khai báo một mảng các số nguyên, chúng ta code như sau.

Cấp Phát Bộ Nhớ Cho Mảng

Bạn phải dùng từ khóa new để cấp phát bộ nhớ cho Mảng. Lần trước bạn dùng đến new là ở Bài 7, khi đó bạn khởi tạo một biến scanner, bạn có nhớ không nào.

https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/10/Screenshot-2022-10-31-at-16.03-1.png?resize=300%2C86&ssl=1 300w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/10/Screenshot-2022-10-31-at-16.03-1.png?resize=768%2C221&ssl=1 768w" data-lazy-loaded="1" sizes="(max-width: 910px) 100vw, 910px" loading="eager" style="box-sizing: border-box; height: auto; max-width: 100%; border-style: none; margin: 0px; vertical-align: bottom;">

Với Mảng, việc cấp phát bộ nhớ cũng sẽ tương tự, như sau.

tên_mảng = new kiểu_dữ_liệu[kích_cỡ_mảng];

Ở bước này rất cần thiết phải có kích_cỡ_mảng, nếu không truyền vào tham số này, việc cấp phát sẽ phát sinh lỗi. Kích cỡ này là do bạn quyết định, thông thường trong một ứng dụng, nếu biết chính xác thông số kích cỡ này và kích cỡ này sẽ không bị thay đổi trong suốt quá trình sống của ứng dụng, thì bạn hãy sử dụng mảng, nếu không biết chính xác hoặc kích cỡ luôn luôn thay đổi thì chúng ta nên dùng đến Array List như mình có nhắc đến.

Tiếp nối ví dụ khai báo ở trên kia, chúng ta thêm phần cấp phát như sau.

Khi ứng dụng chạy đến bước này, nó sẽ tạo ra một mảng với 10 phần tử số nguyên như minh họa sau.

https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-2-1.png?resize=300%2C107&ssl=1 300w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-2-1.png?resize=1024%2C366&ssl=1 1024w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-2-1.png?resize=768%2C275&ssl=1 768w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-2-1.png?resize=1536%2C549&ssl=1 1536w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-2-1.png?resize=1140%2C408&ssl=1 1140w" data-lazy-loaded="1" sizes="(max-width: 1000px) 100vw, 1000px" loading="eager" style="box-sizing: border-box; height: auto; max-width: 100%; border-style: none; margin: 0px; vertical-align: bottom;">

Sở dĩ bạn thấy hình minh họa tạo ra Mảng với các phần tử có giá trị 0, nó đúng với thực tế bạn code. Nếu bạn khai báo một Mảng rồi cấp phát độ lớn cho nó, với Mảng kiểu số bạn sẽ có một Mảng mặc định là các phần tử mang giá trị 0. Với Mảng kiểu boolean sẽ là các phần tử false. Và với Mảng kiểu đối tượng thì các phần tữ mặc định sẽ là null (bạn sẽ hiểu giá trị này khi làm quen với kiểu đối tượng sau).

Khởi Tạo Mảng

Như bạn thấy, bước cấp phát trên đây đã thực hiện một thao tác giữ chỗ trong hệ thống một vùng nhớ đủ rộng để chứa 10 phần tử số nguyên. Mảng của bạn đã chứa các phần thử mang giá trị mặc định và đã sẵn sàng sử dụng rồi. Nhưng để cho Mảng thực sự mang đúng trọng trách của nó, việc kế tiếp là khởi tạo, hay còn hiểu là chứa dữ liệu thực sự vào cho các phần tử.

Có nhiều cách khởi tạo giá trị cho các phần tử Mảng.

Cách Thứ Nhất

Khởi tạo ngay khi vừa cấp phát bộ nhớ cho Mảng, khi đó bạn không cần dùng từ khóa new nữa, chỉ khai báo và khởi tạo trên một dòng như ví dụ dưới. Dùng cách này khi bạn đã biết trước mình cần khởi tạo một Mảng như thế nào ngay từ ban đầu. Với ví dụ mảng kiểu int như trên kia mình sẽ khởi tạo Mảng theo cách thứ nhất như sau.

Cách Thứ Hai

Khởi tạo từng giá trị cho từng phần tử Mảng bằng cách truy xuất đến chúng dựa vào chỉ số và gán cho chúng giá trị. Cách này được sử dụng khi bạn không biết ban đầu nên khởi tạo Mảng ra sao, nhưng sau đó, với logic của ứng dụng, bạn sẽ điền tuần tự từng phần tử theo chỉ số của nó.

Cả 2 cách trên đây đều cho ra Mảng trong hệ thống diễn đạt như sơ đồ sau.

https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-1-1.png?resize=300%2C107&ssl=1 300w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-1-1.png?resize=1024%2C366&ssl=1 1024w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-1-1.png?resize=768%2C275&ssl=1 768w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-1-1.png?resize=1536%2C549&ssl=1 1536w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-1-1.png?resize=1140%2C408&ssl=1 1140w" data-lazy-loaded="1" sizes="(max-width: 1000px) 100vw, 1000px" loading="eager" style="box-sizing: border-box; height: auto; max-width: 100%; border-style: none; margin: 0px; vertical-align: bottom;">

Cách Khác

Ngoài ra thì đôi khi bạn còn dùng cả vòng lặp để khởi tạo giá trị, dùng trong trường hợp các giá trị mảng giống nhau, hay theo một trật tự nào đó, mình ví dụ với khởi tạo như sau.

Khi này mảng sẽ chứa danh sách các giá trị giống như vầy.

https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-3-1.png?resize=300%2C107&ssl=1 300w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-3-1.png?resize=1024%2C366&ssl=1 1024w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-3-1.png?resize=768%2C275&ssl=1 768w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-3-1.png?resize=1536%2C549&ssl=1 1536w, https://i0.wp.com/yellowcodebooks.com/wp-content/uploads/2022/12/Array-Sample-3-1.png?resize=1140%2C408&ssl=1 1140w" data-lazy-loaded="1" sizes="(max-width: 1000px) 100vw, 1000px" loading="eager" style="box-sizing: border-box; height: auto; max-width: 100%; border-style: none; margin: 0px; vertical-align: bottom;">

Truy Cập Mảng

Như bạn đã làm quen với những cách trên đây, chúng ta sẽ truy cập vào mảng dựa vào chỉ số. Bạn luôn phải nhớ rằng chỉ số đầu tiên (chỉ số thứ nhất) của phần tử mảng bắt đầu từ 0, và chỉ số của phần tử thứ n sẽ là n-1.

Ví dụ như bạn muốn in ra console giá trị phần tử cuối cùng trong mảng 10 phần tử trên đây.

Bạn có thể dùng 

 để biết được độ lớn của Mảng một cách tự động, thay vì nhớ số lượng này rồi dùng một con số cứng như ví dụ trên. Khi đó ví dụ trên có thể viết lại như sau.

Nên nhớ rằng 

myArray.length

 sẽ là 10, còn vị trí của phần tử cuối cùng trong mảng là

myArray.length - 1

 nhé.

Hay nếu bạn muốn in ra tất cả các giá trị phần tử trong mảng, cách tốt nhất là hãy dùng vòng for.

Một Số Thực Hành Với Mảng